Muzeum Historyczne miasta Krakowa
opis skrócony
Kalendarium:
1889-05-24: - postanowienie Towarzystwa Upiększenia Miasta Krakowa i Okolicy utworzenia Muzeum Miejskiego
1890: - utworzenie Archiwum Aktów Dawnych m. Krakowa
1893: - utworzenie działu muzealnego przy Archiwum
1897-01-06: - utworzenie Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, z siedzibą w Archiwum Aktów Dawnych
1899-05-30: - utworzenie Muzeum Historycznego miasta Krakowa
1909: - decyzja o częściowym udostępnieniu zbiorów
1945-12-18: - powołanie niezależnego Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
zmiany w nazwach:
misja:
Gromadzenie okazów mających związek z przeszłością m. Krakowa, jego mieszkańcami i zabytkami a przedstawia pewną wartość.
zakres terytorialny:
Miasto Kraków i okolice
opis instytucji:
Pierwsza próba utworzenia muzeum miejskiego w Krakowie została podjęta w czasie trzeciego posiedzenia Towarzystwa Upiększenia Miasta Krakowa i Okolicy, 24 V 1889 r., w czasie którego postanowiono: “Założyć muzeum pod nazwą Muzeum Miejskie obejmujące pamiątki historyczne, dzieła sztuki i wszelkie w ogóle przedmioty do muzeum odpowiednie, a odnoszące się do miasta Krakowa i jego mieszkańców”. Ze względu na zadłużenie miasta Rada Miejska nie podjęła decyzji o utworzeniu muzeum historycznego m. Krakowa. 19 V 1891 r. Towarzystwo zwróciło się z odezwą do mieszkańców o poparcie idei muzeum miejskiego: “Kraków, niegdyś stolica Polski, świadek naoczny tylu faktów historycznych, nie ma dotąd własnego muzeum do przechowania dla potomności pamiątek historycznych po całym kraju rozproszonych. Temu brakowi podpisany Wydział zaradzić przez utworzenie muzeum miejskiego, obejmującego wyłącznie pamiątki i przedmioty odnoszące się do Krakowa. W tym celu udajemy się do wszystkich Rodaków, miłujących Kraków, z gorącą prośbą, aby pamiątki historyczne, dzieła sztuki i literatury, wyroby przemysłowe, w ogóle wszelkie przedmioty, odnoszące się do historii i rozwoju tak w przeszłości, jak i w teraźniejszości miasta Krakowa lub życia, zwyczajów i obyczajów jego mieszkańców, do utworzyć się mającego muzeum miejskiego w darze nadsyłać raczyli.” Apel przyniósł niewielkie rezultaty.
Nieco wcześniej, w 1890 r. Rada Miejska powołała do życia jako odrębną instytucję Archiwum Aktów Dawnych m. Krakowa. Głównym archiwariuszem został dr Stanisław Krzyżanowski, asystentem Adam Chmiel. Wraz z porządkowaniem ksiąg, aktów i dokumentów dawnych władz miejskich i instytucji krakowskich, zaczęto gromadzić ryciny i fotografie związane z historią miasta. Podjęto również akcję ratowania rozproszonych zabytków cechów krakowskich. Dały one podstawę do utworzenia przy Archiwum działu muzealnego (w latach 1893-1894). W 1894 r. zaprowadzono osobną książkę inwentarzową, a wszystkie okazy oznakowano karteczkami z bieżącą numeracją. Rozwój zbiorów muzealnych wspierali m.in. Józef Kremer, Jan Matejko i Władysław Łuszczkiewicz. Z inicjatywy Stanisława Krzyżanowskiego i przy wsparciu krakowskich naukowców, konserwatorów, architektów, artystów 6 I 1897 r. powołano Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, z siedzibą w Archiwum Aktów Dawnych. Towarzystwo poparło ideę stworzenia miejskiego muzeum historycznego a jego członkowie pomnażali darami zbiory przyszłego muzeum. Na drugim posiedzeniu Wydziału Towarzystwa, w dniu 26 I 1897 r., doszło do powołania wydziałowej Komisji Muzealnej.
Utworzenie Muzeum Historycznego miasta Krakowa nastąpiło 30 V 1899 r. na mocy uchwały Rady Miejskiej, zgodnie z którą placówka podlegająca pod Archiwum Aktów Dawnych m. Krakowa otrzymała dotację roczną. Zbiory były gromadzone w nieudostępnionym dla zwiedzających magazynie, w sali na parterze budynku Archiwum, przy ul. Siennej 16, bez fachowej opieki. W 1905 r. ze względu na problemy lokalowe część detali architektonicznych przeniesiono do lapidarium Muzeum Narodowego w Krakowie przy Muzeum im. Czapskich, przechodząc pod opiekę tej instytucji. W 1909 r. postanowiono częściowo udostępnić zbiory i na ten cel wyremontowano salę narożną, na parterze budynku. Muzeum nie posiadało wówczas własnego personelu, a czynności związane z organizacją i inwentaryzacją wykonywali pracownicy Archiwum.
Po zakończeniu I wojny światowej Muzeum w dalszym ciągu było oddziałem AAD. Brak pracowników i fachowej opieki powodował, że nie doszło do uporządkowania i udostępnienia ekspozycji. W 1936 r. z inicjatywy dr Jerzego Dobrzyckiego w komnatach II piętra Zamku Wawelskiego, zorganizowano wystawę dawnych widoków Krakowa, natomiast rok później pozyskano na cele muzealne „Dom pod Krzyżem”, przy pl. Św. Ducha 5 (obecnie ul. Szpitalna 21), wówczas zaczęto organizować konkurs na najpiękniejsze szopki krakowskie.
Wybuch II wojny zahamował rozwój placówki, ofiarność i opieka pracowników Archiwum udaremniła rozproszenie zbiorów.
Muzeum Historycznego Miasta Krakowa jako niezależna placówka zostało założone 18 XII 1945 r. Na przełomie 1946/1947 r. Muzeum otrzymało część wyremontowanej „Kamienicy Krauzowskiej”, przy ul. św Jana, będącej własnością Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Uroczyste otwarcie stałej wystawy nastąpiło 24 VI 1952 r. Obecnie muzeum posiada kilkanaście oddziałów i miejsc pamięci znajdujących się w obrębie miasta (Pałac Krzysztofory, Stara Synagoga, Fabryka Schindlera, Apteka pod Orłem, Ulica Pomorska, Kamienica Hipolitów, Wieża Ratuszowa, Barbakan, Mury Obronne, Celestat, Dzieje Nowej Huty, Dom Zwierzyniecki, Dom pod Krzyżem, Podziemia Rynku, a także Miejsce Pamięci na terenie byłego obozu KL Płaszów. W 2019 r. instytucja zmieniła nazwę na Muzeum Krakowa.
typ:
Muzeum
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Austro-Węgry | Galicja Zachodnia | Kraków | od 1899 do 1939 |
uwagi:
1899: Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa, ul. Sienna 16
1937: „Dom pod Krzyżem”,pl. Św. Ducha 5 (ob. ul. Szpitalna 21), fragm. zbiorów
1947: „Kamienica Krauzowska”, ul. św. Jana 12
Pracownicy:
Stanisław Krzyżanowski
Okres pracy pracownika od 1890
Okres pracy pracownika do 1917
Adam Chmiel
Okres pracy pracownika od 1890
Okres pracy pracownika do 1917
Zbiory:
zbiory muzealne
1891: przejęcie w depozyt pamiątek po dawnym cechu chirurgów.
1893: pieczęcie i tłoki pieczętne (90 sztuk), starodawne narzędzia do ważenia, puzderko z mosiężnym łokciem krakowskim, dokumenty i pamiątki dawnych cechów chirurgów i mydlarzy kilka widoków dawnego ratusza krakowskiego, dyplom honorowego obywatela J. Matejki, itp.
1894: plany, ryciny, widoki i zabytki cechowe: księgi cechowe, dokumenty, dekrety królewskie oraz lady cechowe, puchary, buzdygany, klejnoty, wota, majstersztyki, tłoki pieczętne, kańczugi zwane “dobry obyczaj”, chorągwie.
1895: detale architektoniczne oraz elementy wystroju elewacji z rozbieranych kamienic, m.in. krata żelazna z kamienicy w Rynku Gł. 1/33 i tabliczki okrągłe granitowe z numeracją z doby Wolnego Miasta.
1896: sześć tłoków pieczętnych ze zbiorów archeologa Franciszka Bartynowskiego
1898: 281 pozycji skatalogowanych: pamiątki związane z historią Krakowa, jak srebrny orzeł z drzewca chorągwi przesłanej z Krakowa do Goszczy, na którą składał przysięgę dyktator Langiewicz; drobne przedmioty obrazujące kulturę materialną i życie codzienne dawnych mieszkańców Krakowa, znajdowane podczas kopania kanałów, granaty użyte przez wojska austriackie do bombardowania Krakowa 26 IV 1848 r., znalezione na sklepieniu kościoła Mariackiego (Karol Gadomski, dyrektor szkoły ludowej w Grojcu); latarnia miejska z drugiej połowy XIX w. (Klemens Bąkowski, sekretarz Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa)
1900: przekazanie Muzeum zabytków cechu włóczków
1903-1904: projekty stroju Lajkonika dla Wydziału Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, kartony pastelowe Wyspiańskiego z renowacji gotyckiej i renesansowej polichromii kościoła św. Krzyża w Krakowie (S. Wyspiański); materiały ikonograficzne: sztychy, ruiny, akwarele, rysunki i obrazy olejne, m.in. trzy obrazy J. N. Danielskiego z widokami wnętrz pierwszego w Krakowie “muzeum” Woronicza w pałacu biskupim, przed pożarem w 1850 r.
1905: 11 przedmiotów znalezionych w wykopie kanału przy ul. Podzamcze.
1934: 1389 zinwentaryzowanych przedmiotów, w tym 269 depozytów oraz kilka tys. niezinwentaryzowanych rysunków, akwarel, planów i fotografii (wg sprawozdania Archiwum); spuścizna po Ambrożym Grabskim
Do najcenniejszych dzieł należał pozyskany w 1900 r. obraz olejny M. Stachowicza z 1820 r. “Lajkonik” oraz w 1901 r. wielki puchar szklany, zdobiony kolorową emalią, pochodzący z 1603 r.
dary i depozyty
1893: Magistrat m. Krakowa (90 sztuk pieczęci i tłoków)
1894: Akademia Umiejętności - zbiór sfragistyczny (922 przedmioty); Fr. Bartynowski, K. Maszkowski; Magistrat m.Krakowa (11 przedmiotów muzealnych)
1895: Depozyty od cechów: introligatorów, piekarzy, kotlarzy, stelmachów, kołodziejów, grzebieniarzy, kaflary kleparskich, rusznikarzy i miodosytników, dyplomy królewskie i starożytne księgi oraz kilka lad i kilkanaście zabytków muzealnych; Cech rybaków: pamiątki cechowe, 453 archiwaliów dla Archiwum;
Dary dla m. Krakowa z wystaw krajowych i zagranicznych: monety, medale, dyplomy honorowe, tłoki pieczętne, plany i widoki Krakowa; okazy otrzymane z remontów starych budynków, jak: kraty ozdobne, tabliczki, itp.
