Muzeum Lubelskie

opis skrócony

Muzeum Lubelskie zostało w utworzone w 1906 r. z inicjatywy Lubelskiego Towarzystwa Rolniczego. W jego zbiorach znajdowały się przede wszystkim okazy przyrodnicze i dotyczące rolnictwa i przemysłu. W 1910 r. kolekcja została przekazana pod opiekę Lubelskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W 1914 r. utworzone zostało Towarzystwo “Muzeum Lubelskie”, które w 1915 r. przejęło kolekcje gromadzone przez Towarzystwa Rolnicze, Higieniczne i Krajoznawcze.

Kalendarium:

1901: - zorganizowano 3 ekspozycje: Wystawa przemysłowo-rolnicza, Wystawa przedmiotów sztuki i starożytności oraz Wystawa obrazów do powieści H. Sienkiewicza

1902: - próba utworzenia Towarzystwa "Muzeum Nauki i Sztuki" w Lublinie

1903: - publikacja tekstu Hieronima Łopacińskiego Słówko o potrzebie zakładania bibliotek i muzeów miejscowych i prowincjonalnych

1905: - pierwsze zebranie Lubelskiego Towarzystwa Rolniczego; postanowiono założyć muzeum

1906-12-12: - uroczyste otwarcie Muzeum Lubelskiego

1911: - rozmowy z Oddziałem lubelskim Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego dotyczące przekazania zbiorów do muzeum PTK

1914: - powołanie Towarzystwa „Muzeum Lubelskie”; zakup posesji z budynkami popijarskimi

1915: - przejęcie zbiorów Towarzystw Rolniczego, Higienicznego, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i Towarzystwa Biblioteki Publicznej

1916: - organizacja Wystawy dzieł malarzy polskich

1923-02-18: - otwarcie muzeum dla zwiedzających

1939: - zawieszenie działalności muzeum

1944: - wznowienie działalności Muzeum

zmiany w nazwach:

misja:

Zadaniem muzeum miało być krzewienie kultury i oświaty oraz ochrona „zabytków dawnej kultury i sztuki”. W muzeach „prowincjonalnych lub miejscowych powinno być wszystko, co by dało pojęcie o tym właśnie miejscu, o tej prowincji, w której muzeum się znajduje, a więc poczynając od tworów przyrody aż do wytworów ducha ludzkiego”. Muzeum Lubelskie miało mieć charakter rolniczo-przemysłowy, z fachową biblioteką, służącą do naukowego opracowywania zbiorów oraz celom dydaktycznym. (Łopaciński, „Słówko o potrzebie zakładania bibliotek i muzeów miejscowych i prowincjonalnych”, 1903)
W 1905 r. Lubelskie Towarzystwo Rolnicze postanowiło założyć „muzeum dla pożytku ogólnego”. W artykule programowym Andrzej Berezowski określił cele powstającej instytucji: „W muzeum naszem zajmą pokaźne miejsce okazy cechujące przyrodę i produkcję rolniczo-przemysłową ziemi lubelskiej: pragnęlibyśmy odzwierciedlić w nim życie ludzi Lubelskiego, jego stroje, budownictwo i sprzęt domowy i przemysł, jego wierzenia i obyczaje prastare. Chcielibyśmy na koniec zebrać zabytki odwiecznej kultury naszej, od życia przedhistorycznego począwszy aż do czasów najnowszych, by uchronić od zguby i zagłady, a oddać przyszłym pokoleniom niejedną pamiątkę ojczystą”.

Zgodnie ze Statutem Towarzystwa “Muzeum Lubelskie”:
§ 1 Towarzystwo pod nazwą „MUZEUM LUBELSKIE“ ma na celu popularyzowanie wszystkich gałęzi nauki, krzewienie zamiłowania do sztuk pięknych, oraz spółdziałanie rozwojowi przemysłu artystycznego, ludowego i rzemiosł.
§ 2 Dla osiągnięcia tego celu Towarzystwo używa następujących środków:
a ) nabywa, przyjmuje jako dar, depozyt, albo też wypożycza okazy z dziedziny przyrody, hygieny i nauk lekarskich, przedmioty mające wartość historyczną i archeologiczną, kolekcye etnograficzne, okazy z dziedziny rolnictwa, przemysłu, rzemiosł i techniki, oraz towaroznawstwa, środki pomocy naukowej, wreszcie dzieła sztuki, ich kopie, przezrocza, rysunki, fotografie, wzory, modele i t. d.
b) urządza pracownie naukowe, jako to: gabinety fizyczne, laboratorya chemiczne, obserwato- ryum astronomiczne oraz stacye meteorologiczne, pracownie gleboznawcze, biologiczne, artystyczne i t. p
e) organizuje specyalne wystawy czasowe niektórych działów, np.: przyrodniczą, pedagogiczną, sztuki (obrazów, rzeźb), wyrobów rzemieślniczych i t. p.
f) tworzy bibliotekę naukową i literacką wogóle, a ze szczególnem uwzględnieniem dzieł, mających związek z okazami, znajdującymi się w Muzeum i z celami Towarzystwa;

zakres terytorialny:

opis instytucji:

W 1901 r. w Lublinie zorganizowane zostały ekspozycje, które zwróciły uwagę na konieczność utworzenia w mieście zbiorów muzealnych. Były to Wystawa przemysłowo-rolnicza, Wystawa przedmiotów sztuki i starożytności oraz niewielka ekspozycja obrazów do powieści H. Sienkiewicza. W organizacji dwóch pierwszych uczestniczył Hieronim Łopaciński, który w opublikowanej w 1903 r. broszurze sformułował założenia muzeum w Lublinie. Po wystawie przemysłowo-rolniczej część zbiorów zachowano w sali użyczonej przez oddział lubelski Towarzystwa Hygienicznego Warszawskiego z myślą o przyszłym muzeum rolniczym. Porządkowaniem zbiorów zajął się Hieronim Łopaciński. Jeszcze w 1902 r. pojawiła się inicjatywa utworzenia Towarzystwa "Muzeum Nauki i Sztuki" w Lublinie, do realizacji muzeum nie doszło. Dopiero w 1905 r. w czasie zebrania organizacyjnego Lubelskiego Towarzystwa Rolniczego podjęto decyzje o utworzeniu muzeum w Lublinie. Jego uroczyste otwarcie nastąpiło 12 XII 1906 r. w sali użyczonej przez . Muzeum pozostawało w organizacji, a zbiory były dostępne w ograniczonym stopniu. W 1908 r. zorganizowana została Wystawa Higieniczna w Lublinie, część prezentowanych okazów zapoczątkowało zbiory muzealne tamtejszego Towarzystwa Hygienicznego. W 1910 r. Towarzystwo Rolnicze podjęło rozmowy mające na celu połączenie zbiorów, początkowo z Towarzystwem Higienicznym, pod nazwą “Muzuem Towarzystw Higienicznego i Rolniczego”, a następnie z oddziałem lubelskim Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Na skutek starań Henryka Wiercińskiego i pomocy Radcy Towarzystwa Rolniczego Maksymiliana Dobrskiego, zarząd Oddziału uzyskał prawo do opieki i umieszczenia kolekcji w Muzeum Towarzystwa Krajoznawczego (1912). Co najmniej do lipca 1911 r. zbiory pozostawały w gmachu podominikańskim. Zbiory traktowano jako “zaczątek przyszłego Muzeum Miejskiego”. W 1914 r. przy Oddziale lubelskim PTK powstała komisja do spraw muzealnych, składająca się z przedstawicieli Towarzystw: Rolniczego, Higienicznego i Krajoznawczego. W tym samym roku powstało Towarzystwo “Muzeum Lubelskie”, do którego zdecydowano się przekazać zbiory wszystkich trzech towarzystw, przekazanie ich nastąpiło w 1915 r. Na potrzeby muzeum zakupiono dawne budynki klasztoru pijarów. W 1916 r. w budynku Resursy Kupieckiej Muzeum zorganizowało czasową Wystawa dzieł malarzy polskich. W 1918 r. po zakończeniu wojny do muzeum zaczęto przewozić zbiory zabezpieczone w prywatnym mieszkaniu Szymona Tadeusza Piotrowskiego na ul. Kapucyńskiej 3 oraz z gmachu podominikańskiego i innych lubelskich instytucji.
Otwarcie muzeum nastąpiło 18 II 1923 r., w kolejnych latach zbory powiększano i prowadzono aktywna działanośc wystawienniczą. Rozwój placówki zahamował wybuch II wojny światowej. Muzeum wznowiło swoją działalność w 1944 r.

typ:
Muzeum stowarzyszenia organizacja społeczna

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Królestwo Polskie		Lublin	od 1906 do 1914

uwagi:

1906: Sala na II piętrze w gmachu podominikańskim, ob. Złota 9

Zbiory:

zbiory muzealne

1905: zbiory leśne z wystawy w 1901 (Ordynacja Zamoyskich w Zwierzyńcu), zbiory prywatne p. Jachman z Obrocza
1906: okazy ptaków (Leon Miler), numizmaty (Aleksander Jaworowski)
1916: zakup obrazu Karola Westfala „Peonie”
1918: 350 pozycji inwentarzowych

Darczyńcy:

W zbiorach znajdowały się okazy przyrodnicze oraz związane z produkcją rolniczo-przemysłową ziemi lubelskiej, m.in. lubelskie stroje, budownictwo, sprzęt domowy i przemysł; zabytki kultury od prehistorii po czasy najnowsze. Do najcenniejsyzch obiektów zaliczały się “Relikwia po Adamie Mickiewiczu” - certyfikowany pęczek trawy morskiej, którą obłożone było ciało poety w trumnie i którą wyjęto w czasie ekshumacji, prowadzonej w celu przewiezienia ciała do Krakowa w 1890 r. umieszczony w kryształowej kasetce (dar Marka i Franciszka Arnsztajnów).

dary

Jan Brandt ze Smorynia (stroje mieszczek tarnogrodzkich), Leon Hempel ze Skorczyc, Leon Miler z Wojciechowa (wypchane ptaki „własnoręcznie strzelane”), dr Aleksander Jaworowski z Lublina (numizmaty), dr Władysław Olechnowicz, Leon Koryzna, Hipolit Lucht, Tadeusz Rojowski, dr Jan Modrzewski, dr Kazimierz Jaczewski, Dominik Kochański, Robert Przegaliński, dr Marcin Garbaczewski, Juliusz Vetter, Ks. Jan Władziński, dr Stefan Monastyrski (862 obiekty: malarstwo niderlandzkie, broń biała i sieczna, sztychy oprawne i nieoprawne, fajki i cybuchy, mundsztuki oraz 500-tomowa biblioteka), Juliusz Isaak (zbiory entomologiczne), właściciele lubelskiej apteki „Stecki – Haberlau” (moździerz apteczny), Władysław Karwowski („parę antyków i 1000 rubli”), Konstanty Kielicz-Rayski; Towarzystwo Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego, Lubelskie Towarzystwo Lekarskie (zbiór monet po dr. Stanisławie Dobruckim), Ordynacja Zamojska w Zwierzyńcu