Muzeum Cerkiewno-Archeologiczne Prawosławnego Bractwa św. Bogurodzicy
opis skrócony
Kalendarium:
1839: - zniesienie Kościoła unickiego, wprowadzenie prawosławia
1875: - likwidacja diecezji chełmskiej
1882: - utworzenie Muzeum Cerkiewno-Archeologicznego przy prawosławnym Bractwie św. Bogurodzicy
1900: - wizyta cara Mikołaja II
1914: - wizyta cara Mikołaja II
1915: - wywóz cenniejszych zbiorów do Rosji
1919: - utworzenie muzeum w Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego
1930: - zmiana nazwy na Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza
1945: - przed końcem wojny: wywóz cenniejszych zbiorów, m.in. do Kijowa
zmiany w nazwach:
Muzeum eparchialnego prawosławnego Chełmskiego Bractwa Bogurodzicowego
misja:
Zachowanie pamięci o rusko-prawosławnym charakterze Chełmszczyzny i Podlasia oraz zbieranie i ochrona zabytków dawnego prawosławia i po zlikwidowanej w 1875 r. unickiej diecezji chełmskiej.
zakres terytorialny:
opis instytucji:
Muzeum Cerkiewno-Archeologiczne przy prawosławnym Bractwie św. Bogurodzicy powstało w 1882 r. Jego celem była ochrona przed zniszczeniem zabytków związanych z działalnością cerkwi unickiej w Chełmie, zlikwidowanej w związku ze zniesieniem Kościoła unickiego (1839) i likwidacją diecezji chełmskiej (1875). Pomysłodawcą był biskup prawosławny Modest Strelbickij -wikariusz diecezji chełmsko-warszawskiej. Zgodnie ze statutem zatwierdzonym przez Święty Synod, Muzeum zaczęło gromadzić dawne księgi liturgiczne, rękopisy, ikony, naczynia liturgiczne i inne pamiątki, ukazujące życie religijne i narodowe prawosławia. Muzeum miało poparcie władz rosyjskich a honorowy patronat przejęli carowie Aleksander III i Mikołaj II. W czasie I wojny światowej Rosjanie wycofując się z Chełma zabrali z muzeum tylko najcenniejsze dokumenty, rękopisy i precjoza. Pozostawione zbiory były kilkakrotnie niszczone przez wojska austriackie i niemieckie.
Do 1919 r. dotrwały zaledwie 164 zabytki, które stały się podstawą przejętego przez miasto muzeum, mieszczącego się w budynku Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego. Pierwszym kustoszem został dyrektor szkoły Wiktor Ambroziewicz (do 1930), latach 1919-1921 funkcję tę pełniła Jadwiga Graff-Chrząszczewska, od 1930 r. opiekę sprawowali członkowie Komisji Muzeum Ziemi Chełmskiej. W 1930 r. muzeum otrzymało patronat pierwszego powojennego kustosza: Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza. W czasie II wojny światowej zbiory uległy rozproszeniu, przed 1945 r. wywieziono bardzo cenne ikony z XVI i XVII w., portrety biskupów unickich oraz wiele rzeźb sakralnych, niektóre trafiły do Ławry Peczerskiej w Kijowie. Niewielka część kolekcji znajduje się obecnie w Muzeum Ziemi Chełmskiej.
typ:
zbiory muzealne przy instytucjach
instytucje naukowe, kulturalne, społeczne
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Chełm | od 1882 do 1915 |
uwagi:
1882: siedziba biskupa
1886-1891: niewielkie pomieszczenie nad Bramą Uściługską
1905: budynek przed soborem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, 6 sal na pierwszym piętrze
Pracownicy:
Modest Strelbickij
Okres pracy pracownika od 1882
Okres pracy pracownika do 1882
założyciel
Nikołaj Kalichiewicz
Okres pracy pracownika od 1882
Okres pracy pracownika do 1884
Grigorij Olchowskij
Okres pracy pracownika od 1885
Okres pracy pracownika do 1892
Fiodor (Teodor) Korałłow
Okres pracy pracownika od 1892
Okres pracy pracownika do 1915
1892-1901 i od listopada 1903 do 1915
Zbiory:
zbiory muzealne
do 1910: 379 eksponatów malarstwa i rzeźby, 203 rękopisy, 209 portretów: m.in.Józefa Lewickiego, Maksymiliana Ryłły,Michała Kuziemskiego,Felicjana Szumborskiego; grafik i fotografii, 97 medali i medalików, 879 numizmatów, 7 obiektów archeologicznych,40 obiektów ceramiki, 407 starych ksiąg liturgicznych; Biblioteka: 9497 tomów;
do 1914: ok. 4 tys. eksponatów, trzon stanowiła kolekcja sztuki cerkiewnej
przed 1915: ponad sto ikon; carskie wrota z XVI w. (ob. w Ławrze Peczerskiej w Kijowie, przypuszcza się, że pochodziły z cerkwi w Czortowicach niedaleko Hrubieszowa);
ikonę św Szymona Apostoła, carskie wrota, 3 antyminsy prawosławnych metropolitów kijowskich z 1 poł. XVIII w., 2 wozduchy, 1 fełon, 1 sukienka, 2 ikony z innych carskich wrót - z monasteru w Jabłecznej; carskie wrota z Dziekanowa, Oszczowa, Ostrowa Lubelskiego i in.’; choragwie, płaszczenice; księgi liturgiczne, rękopisy, ikony, rzeźby, naczynia liturgiczne, sprzęty i szaty; obiekty sztuki kościelnej z kościołów rzymsko-katolickich zajmowanych na cerkwie
