Muzeum Sztuki Kościelnej Diecezji Tarnowskiej

opis skrócony

Muzeum Sztuki Kościelnej Diecezji Tarnowskiej zostało utworzone z inicjatywy ks. Józefa Bąby w 1888 r. W zbiorach muzealnych znajdowały się abytki związane ze sztuka kościelną o wartości achotorycznej, archeologicznej lub artystycznej, dokumentujące kulturę materialną diecezji tarnowskiej. W trakcie I wojny światowej część kolekcji muzealnej uległa zniszczeniu.

Kalendarium:

1887: - ks. Józef Bąba rektorem Seminarium duchownego w Tarnowie

1888-10-25: - oficjalne otwarcie Muzeum Sztuki Kościelnej Diecezji Tarnowskiej

1914: - zajęcie muzeum na potrzeby austriackiego szpitala polowego; znaczne uszkodzenia i zniszczenia zbiorów

1931: - przeniesienie muzeum do nowej siedziby w Ratuszu

zmiany w nazwach:
Muzeum Seminaryalne Sztuki Kościelnej w Tarnowie 1891: Muzeum diecezjalne

misja:

Celem muzeum było udokumentowanie historii sztuki kościelnej, pokazanie jej bogactwa i przemian, ocalenie od zapomnienia oraz zniszczenia zabytków z diecezji tarnowskiej, konserwacja zniszczonych obiektów, uwrażliwienie alumnów Seminarium Duchownego na walory estetyczno-religijne zabytków sztuki sakralnej oraz ugruntowanie postaw patriotycznych.

zakres terytorialny:

opis instytucji:

W 1887 r. ks. Józef Bąba został mianowany rektorem Seminarium duchownego w Tarnowie. Z jego inicjatywy i przy wsparciu bpa Ignacego Łobosa, rozpoczęto gromadzenie zbiorów do przyszłego muzeum, które zostało oficjalnie otwarte 25 października 1888 r., w ramach obchodów 50-lecia istnienia gmachu Seminadium Duchownego w tarnowie. Początkowo w muzeum gromadzono nieużytkowane i narażone na zniszczenie obiekty o wartości, historycznej, artystycznej, archeologicznej z terenu diecezji. Fundusze na orgaznizacjęmzeum Bąba uzsyakł dzieki wsparciu finansowemu swoich byłych uczniów-księży, do których wysłał listy (120) z prośbą o pomoc pieniężną na ten cel. Pierwsze wpłaty wpłynęły w czerwcu 1888 r. (odnotowane w księdze rachunkowej dochodów i wydatków na założenie i utrzymanie Muzeum sztuki kościelnej Dyecezyi Tarnowskiej istniejącego w Seminarium Duchownem w Tarnowie od r. 1888). Przy aranżacji sali muzealnej uczestniczyli ks. Franciszek Leśniak oraz ks. Bernard Preibisz. Zbiory zajmowały 2 sale w budynku seminaryjnym, i podzielone były na kilka działów: sztukę cechową, paramenty i tkaniny kościelne oraz twórczość artystyczną (malarstwo, rzeźba, zegary, porcelana), od 1899 r. służyły jako pomoce w nauce historii sztuki wykładanej w seminarium przez ks. Franciszka Leśniaka. Muzeum cieszyło się wysokim uznaniem i zainteresowaniem współczesnych, o czym świadczyły m.in. liczne artykuły prasowe. Dodatkowym wsparciem był list bpa Łobosa skierowany do duchownych, informujący o celach muzeum i zachęcający do wsparcia jego działalności, a także fundusze na konserwację obrazów gotyckich pozyskiwane od Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej. W czasie I wojny światowej, w związku z zajęciem budynku seminarium na potrzeby austriackiego szpitala wojskowego zbiory muzealne zostały usunięte z pomieszczenia na dziedziniec bez zabezpieczenia, wskutek czego uległy poważnemu zniszczeniu.
W dwudziestoleciu międzywojennym zbiory muzealne systematycznie powiększano. Od 1931 r. muzeum korzystało nieodpłatnie z sal w Ratuszu Miejskim, magazyny znajdowały się w budynku Seminarium, przy muzeum działała pracownia konserwatorska oraz biblioteka. W tym czasie zbiory muzeum podzielono kilka działów: malarstwa, rzeźby, tkanin, numizmatyki, pamiątek historycznych, rycin, prehistorii, przemysłu artystycznego. Ekspozycja zaopatrzona została w tablice objaśniające, oprowadzaniem zajmował się kustosz, a w przypadku wycieczek szkolnych odpowiednio przeszkolony woźny. W muzeum istniał inwentarz, do lat trzydziestych opracowano katalog działowy tkanin.

typ:
Muzeum religijne - wyznaniowe diecezjalne

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Austro-Węgry	Galicja Zachodnia	Tarnów	od 1888 do 1931

uwagi:

1888: budynek Seminarium Duchownego, I piętro (ul. Piłsudskiego)

Pracownicy:

Józef Bąba
Okres pracy pracownika od 1888
Okres pracy pracownika do 1904

Franciszek Leśniak
Okres pracy pracownika od 1904
Okres pracy pracownika do 1915

Stanisław Bulanda
Okres pracy pracownika od 1922
Okres pracy pracownika do 1949

Zbiory:

zbiory muzealne

ok. 1888: zabytki sztuki kościelnej, numizmaty i pamiątki historyczne
do 1901: dział bibliograficzny (książki polsko - i obcojęzyczne, kartonowe albumy z reprodukcjami sztuki, brewiarze z XVII w., bulle papieskie, biblie rękopisy i drukowane, dawne wydawnictwa starego i nowego testamentu, roczniki archeologiczne); dział obrazów (kopie Rafaela, Durera, Murilla, Holbeina; św. Kunegunda Jana matejki (szkic), dzieła sztuki dawnej szkoły florenckjiej, dziełą w stylu bizantyjskim, kopia obrazu Vivariniego z galerii Burg w Wiedniu; malowidła cechowe); nastawy ołtarzowe i ich fragmenty; rzeźby świętych, Matki Bożej; dział numizmatyki (monety dawne i współczesne); dział paramentów kościelnych (kapy, ornaty,, stuły, komże, historyczne, polskie i zagraniczne,związane z postaciami historycznymi; opona namiotu zdobytego pod Wiedniem); pamiątki historyczne i zabytki archeologiczne (woda z Jordanu, monstrancje drewniane, pacyfikał srebrny, kula szwedzka z klasztoru w Częstochowie, skroplona miedź z dachu wieży częstochowskiej z pożaru z 1900 r., relikwie, krucyfiksy, kielichy, naczynia liturgiczne, medaliony, kłódki i zamki kościelne, młotek kamienny, antependia, pamiątki po biskupach, klejnoty i przedmioty drogocenne); meble; tkaniny; ceramika;
1937: 1200 szt., na ekspozycji zaprezentowano ok. 200 obiektów; (426 szt. zabytkowych tkanin, ok. 200 szt. orazów, ok. 120 szt. rzeźby, ok. 20 szt. okazów archeologicznych); obrazy, rysunki i rzeźby, tkaniny i hafty, sprzęty kościelne nie będące już w użyciu, książki, numizmaty, medale, a także szafy gdańskie, kłódki, zegary i porcelana (chińska, japońska, francuska, wiedeńska, wenecka, saska, galicyjska).

Do najważniejszych obiektów zaliczyć można zabytki gotyckie: rzeźbę „Głowa św. Jana Chrzciciela na misie” z Łącka, tryptyk ze Szczawnicy oraz tryptyk Ptaszkowej, „Opłakiwanie Chrystusa” z Chomranic, piety z Wojnicza, Woli Mędrzechowskiej i Tymbarku, grupa dwudziestu gotyckich rzeźb przedstawiających Matkę Boską z Dzieciątkiem, dzieła z epoki renesansu i późniejsze: epitafium „Doktora Adama” z Kasiny Wielkiej, ornat ze Straszęcina ze sceną Bożego Narodzenia, ornat ze Szczepanowa z Chrystusem Ukrzyżowanym, grupa polskich ornatów konopnych przetykanych złotem czy jedwabna powłoka siatkowa z namiotu tureckiego spod Wiednia; kamienne tablice z herbami, zabytki sztuki ludowej (figurki świętych, obrazy z XIX wieku, drzeworyty); ekspozycję ponad 60 ornatów z tkanin greckich, perskich, jedwabiów francuskich z XVII/XVIII wieku, zdobionych złotymi nićmi, pasy kontuszowe z kilku polskich manufaktur.