Muzeum Ziemi Kujawskiej
opis skrócony
Kalendarium:
1908-03-28: - utworzenie Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego
1908-05-10: - utworzenie sekcji muzealnej Oddziału PTK we Włocławku
1908-05-25: - przejęcie zbiorów muzealnych Polskiej Macierzy Szkolnej; decyzja o utworzeniu muzeum ziemi kujawskiej
1909-03-14: - uroczyste otwarcie Muzeum Ziemi Kujawskiej w siedzibie PTK przy ul Kaliskiej 1
1909-05-03: - na przedmieściach Włocławka znaleziono srebrne naczynie, tzw. czarę włocławską, która wkrótce trafia do Muzeum. W obawie przed konfiskatą przez władze carskie, władze kościelne postanawiają przewieźć czarę do Muzeum Narodowego w Krakowie
1911-02-18: - udział Muzeum Ziemi Kujawskiej w wystawie „Zdobnictwo Ludowe” – prezentacja chata z wyposażeniem (do 18 III 1911)
1911-05-14: - otwarcie „Wystawy Etnograficzno-Artystycznej” we Włocławku
1913-07-18: - udział Muzeum Ziemi Kujawskiej w “Wystawie Etnograficzno-Przemysłowej” w Kutnie
1914-03-20: - podjęcie prac nad wykonaniem inwentarza muzealnego
1914: - zawieszenie działalności
1917-03-25: - ponowne otwarcie Muzeum; Kontynuacja katalogowania zbiorów muzealnych
1927-05-29: - uroczyste poświęcenie kamienia węgielnego siedziby Oddziału PTK i Muzeum
1928: - zakończenie budowy gmachu w stanie surowym
1930: - ukończenie budowy i przeniesienie zbiorów z siedziby PTK przy ul. Kaliskiej 1, do nowego budynku przy ul. Słowackiego 1a
1930-12-07: - uroczyste otwarcie Muzeum Ziemi Kujawskiej w nowym budynku
1945: - reaktywowanie działalności
zmiany w nazwach:
Muzeum Zabytków Kujawskiej Ziemi | Muzeum oddziału włocławskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego
misja:
zakres terytorialny:
opis instytucji:
W 1908 r. z inicjatywy Antoniego Olszakowskiego powstał Oddział Kujawski Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, w którym powołano 4 sekcje: wycieczkową, fotograficzną, odczytową i muzealną. W Księdze Protokołów Oddziału Kujawskiego zapisano, iż w tym czasie “Również podany został projekt utworzenia Muzeum zabytków Kujawskiej Ziemi”. Na pierwszym zebraniu Zarządu Oddziału kustoszem została Felicja Olszewska. Posiedzenia odbywają się w wynajętym lokalu przy ul. Kaliskiej 1, tam też w późniejszym czasie gromadzono zbiory muzealne. W maju 1908 r. do Zarządu przyjęty został Cyprian Apanowicz, który przyczynił się do rozwoju zbiorów i działalności Oddziału. W tym samym czasie sekcja muzealna przejęła zbiory Koła włocławskiego b. Polskiej Macierzy Szkolnej i powzięła decyzję stworzenia muzeum ziemi kujawskiej. W celu pozyskania zbiorów do mieszkańców Kujaw rozesłano kwestionariusz krajoznawczy, wydano też dwie odezwy do ziemianek i nauczycieli ludowych o poparcie i dostarczenie odpowiednich okazów. Dzięki tym inicjatywom do muzeum zaczęły napływać dary od mieszkańców Włocławka i okolic, lista ofiarodawców ogłaszana była co miesiąc w „Gazecie Kujawskiej”. Członkowie oddziału prowadzili ponadto badania archeologiczne na terenie Kujaw (m.in. Apanowicz, Rajca). Zgromadzone zbiory umożliwiły uczestnictwo w organizowanej w 1908 r. wystawie w Łowiczu.
Jednocześnie podjęto działania mające na celu budowę własnej siedziby. W 1909 r. Zarząd Oddziału zwrócił się do Centrali PTK w Warszawie z prośbą o zapomogę z funduszy ogólnych Towarzystwa na budowę Muzeum we Włocławku, podjęto również działania mające na celu opracowanie monografii miasta. W tym, celu na łamach „Gazety Kujawskiej” opublikowano odezwę do mieszkańców Włocławka z prośbą o dostarczenie materiałów do komisji w składzie: Cyprian Apanowicz, Henryk Wińcz, Antoni Olszakowski. Oficjalne otwarcie mieszczącego się w siedzibie oddziału Muzeum Ziemi Kujawskiej nastąpiło 14 III 1909 r. Poświęcenia Muzeum dokonał członek PTK ks. kanonik Władysław Górzyński. W tym samym roku do zbiorów trafiło odnalezione na przedmieściach Włocławka srebrne naczynie, tzw. czara włocławska. W obawie przed konfiskatą przez władze carskie, władze kościelne zdecydowały się jednak przewieźć czarę do Muzeum Narodowego w Krakowie.
W związku z rozszerzeniem dziedziny zbiorów w 1909 r. w „Gazecie Kujawskiej” opublikowano odezwę do przemysłowców z prośbą o pomoc w zgromadzeniu okazów do działu wytwórczości przemysłowej Włocławka, a także apel Apanowicza o dostarczenie eksponatów etnograficznych. W 1910 r. podjęto decyzję o organizacji przez Oddział Kujawski „Wystawy Etnograficzno-Artystycznej” we Włocławku (1911) oraz o udziale w wystawie „Zdobnictwo Ludowe” w Warszawie (1911), na której zaprezentowano makietę izby kujawskiej. W tym czasie kustoszem muzeum został Cyprian Apanowicz, który funkcję tę pełnił do 1912 r. W czerwcu 1912 r. zbiory muzealne usystematyzowane zostały przez archeologa z Warszawy Mariana Wawrzenieckiego, który wyniki swoich prac opublikował w “Pamiętniku Fizyograficznym”. W 1913 r. Muzeum brało udział w “Wystawie Etnograficzno-Przemysłowej” w Kutnie, w kolejnym roku udostępnia pomieszczenia na ekspozycję prac Jana Skowrona i Bolesława Drożdżewskiego, podjęto również prace nad opracowaniem inwentarza muzealnego, przystąpiono do Związku Muzeów Polskich, wysunięto projekt, by w ramach rozwijania działu wytwórczości przemysłowej Włocławka zwrócić się do włocławskich fabryk o przekazanie do Muzeum ich produktów oraz pieczęci. Ponadto ze względu na wzrost kolekcji postulowano wynajęcie większego lokalu. Wybuch I wojny światowej zahamował działalność muzeum, które wznowiło ją dopiero w 1917 r. W tym czasie kontynuowano katalogowanie zbiorów muzealnych.
W 1927 r. poświęcono kamień węgielny siedziby Oddziału PTK i Muzeum, zakończenie budowy gmachu w stanie surowym nastąpiło w 1928 r. W 1929 r. muzeum posiadało Muzeum posiada 5 działów. Ukończenie budowy i przeniesienie zbiorów z siedziby PTK przy ul. Kaliskiej 1, do nowego budynku przy ul. Słowackiego 1a miało miejsce w 1930. Otwarcie Muzeum Ziemi Kujawskiej w nowej siedzibie miało miejsce 7 XII 1930 r. Muzeum funkcjonowało do 1939 r. W 1945 r. reaktywowano jego działalność.
typ:
Muzeum
stowarzyszenia
organizacja kulturalna
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Włocławek | od 1908 do 1930 |
uwagi:
1908: lokal Towarzystwa “Przezorność”, ul. Kaliska 1 (ob. Polskiej Organizacji Wojskowej), Włocławek
"Z dworca kolei żelaznej, udając się w prawo pomiędzy dwoma ogrodami, wchodzimy w szeroką, starannie zadrzewioną ulicę Tadeusza Kościuszki. Po drodze mijamy po prawej stronie gmach Urzędu Pocztowego i Telegraficznego dalej gmach Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, po lewej magistrat miasta. Wylot ulicy wprowadza nas na Nowy Rynek. Skręcamy w prawo i wstępujemy do lokalu Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (ul. Kaliska 1), gdzie zasięgamy wyjaśnień i wskazówek potrzebnych przy zwiedzaniu miasta" (Przewodnik ilustrowany po Włocławku, red. Henryk Glass, Wacław Tomaszewski,Włocławek, 1922, s. 48)
1930: ul. Słowackiego 1a
Pracownicy:
Felicja Olszewska
Okres pracy pracownika od 1908
Okres pracy pracownika do 1910
Cyprian Apanowicz
Okres pracy pracownika od 1910
Okres pracy pracownika do 1912
Roman Kobendza
Okres pracy pracownika od 1912
Okres pracy pracownika do 1913
Mieczysława Nowacka
Okres pracy pracownika od 1913
Okres pracy pracownika do 1917
Zbiory:
zbiory muzealne
1908: zbiory przyrodnicze, kartograficzne, numizmaty, archiwalia (ze zbiorów Macierzy Polskiej); list Marii Konopnickiej, list Ignacego Kraszewskiego; dary Aleksandra Korotkiewicza z jego podróży; liczne urny, siekierki kamienne, numizmaty (1500 monet w kilkunastu kolekcjach) oraz eksponaty dotyczące folkloru Kujaw.
Książki: m.in. Rocznik Wojskowy Królestwa Polskiego, 1830 r.; Prawo pospolite Królestwa Polskiego, 1761 r.; Tłumaczenie Owidiusza, 1733 r.; Bajki Ignacego Krasickiego, 1818; Droga do życia pobożnego Franciszka Salezego, 1818 r.; Dyaryusz sejmowy, 1812 r.
1909: zbiory okazów przyrodniczych i archeologicznych (czytelnia i biblioteka im. A. Mickiewicza we Włocławku); Stary dzwon z ratusza miejskiego (na skutek starań członków PTK); kolczuga rycerska i część uzbrojenia spod Płowiec, część makaty ofiarowanej przez króla Jana III Sobieskiego Klasztorowi Jasnogórskiemu, oryginały dokumentów dotyczących Napoleona, stara broń, numizmaty, medale i pieczęcie, prehistoryczne skamieliny, czaszka z rogami tura pierwotnego (Bos primigenius) oraz liczne zbiory etnograficzne (skrzynie kujawskie, miśniki, pająki ze słomy i in.)
1910: Nowe nabytki: kopia czary włocławskiej; żarna prehistoryczne (ze zbiorów Zygmunta Glogera); kontusze szlachty kujawskiej; pamiątki związane z powstańcami styczniowymi: Romualdem Trauguttem, Marianem Langiewiczem i Stanisławem Bechim; bulla papieska z czasów soboru bazylejskiego; przywilej Augusta III z 1761 zezwalającej na organizowanie jarmarków w Kałowie; dokument wydany przez „Wyższą Kapitułę” loży masońskiej z 1819 r., itp.
biblioteka: 198 tytułów
1913: nowe nabytki: (dary) mapa ziem dawnej Polski z 1816 r.; dwie mapy z 1799 r.; gronostaje; skamieliny; pugilares ze słomy ; okaz węża w słoju ; książki; numizmaty; roczniki „Kuriera Warszawskiego”; z 1847, 1905 i 1906 r.; rocznik „Kuriera Świątecznego” z 1871 r.; czasopisma z XIX w.; kalamit znaleziony w 1907 r. w guberni jekaterynosławskiej; „Kurier Warszawski” z 1871 i 1906 r.; „Dziennik Kujawski” z l. 1910-1913; rocznik „Kuriera Świątecznego z 1871 r.
Nowe nabytki: ostroga krzyżacka; stary pałasz; mapy; fotografie; zamek karabinu skałkowego; pieczątka przedsiębiorstwa budowy drogi żelaznej petersbursko-warszawskiej i in.; dla biblioteki: Synonima z 1756 r., Słownik polsko-łaciński z 1769 r.; Dzieje Ziemi kujawskiej Stanisława Pawińskiego; Kleine Kinderbibliothek z 1836 r.; O sprawie polskiej w r. 1812 Szymona Askenazego.
1919: nabytki z I wojny światowej
1929: 2200 eksponatów
dary
1908: m.in. Oddział Włocławski Macierzy Polskiej, Towarzystwo Biblioteki i czytelni Mickiewicza we Włocławku; Kanonik prałat Stanisław Chodyński (książki); Zofia Celińska z Sędzina; p. Radolińska (list Marii Konopnickiej), Aleksander Korotkiewicz (dary z podróży), okoliczne ziemiaństwo
1909: czytelnia i biblioteka im. A. Mickiewicza we Włocławku
dary i depozyty; “Dotąd okazy przyjmowane są bez kwalifikacji lecz w przyszłości jest zamiar otworzyć Oddziały z uwzględnieniem szczególniej Ziemi Kujawskiej, tak żeby Muzeum Włocławskie usprawiedliwiała nazwa Kujawskiego”
