Muzeum częstochowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego

opis skrócony

Muzeum częstochowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego utworzono w 1908 r. w ramach działalności założonego w tym samym roku Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Częstochowie. Muzeum gromadziło przede wszystkim okazy przyrodnicze i mineralogiczne z okolic Częstochowy, pisma krajoznawcze i przyrodnicze, mapy. W czasie I wojny światowej muzeum ograniczyło swoja działalność, rozwój placówki nastąpił po 1921 r.

Kalendarium:

1908: - utworzenie Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Częstochowie, organizacja zbiorów muzealnych

1910: - wynajęcie sali w prywatnej szkole średniej G. Kośmińskiego, przy ul. Teatralnej 7

1912: - muzeum dostępne dla zwiedzających

1913: - przeniesienie muzeum do domu Towarzystwa Dobroczynności

1914: - zahamowanie działalności muzeum

1916: - powstanie działu związanego z pamiątkami z I wojny.

1924: - przeniesienie zbiorów muzealnych do budynku Muzeum Higieny

zmiany w nazwach:
Muzeum oddziału PTK w Częstochowie; Muzeum Częstochowskie

misja:

Powiększenie zbiorów przyrodniczych i krajoznawczych oraz utworzenie działu obrazującego miejscowy przemysł. Muzeum miało posiadać charakter pracowni dydaktycznej.

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Częstochowie założony został w 1908 r. z inicjatywy Władysława Biegańskiego. Podstawą zbiorów muzealnych stały się okazy przekazane przez Komitet Organizacyjny Krajowej Wystawy Przemysłowo-Rolniczej i poszczególnych jej wystawców, oprócz eksponatów otrzymano również gabloty, co ułatwiło organizację muzeum. Przy zbiorze muzealnym, obejmującym m.in. mapy i okazy geologiczne utworzono bibliotekę. Od 1910 r. na potrzeby zbiorów i biblioteki wynajęto salę w prywatnej szkole średniej Gustawa Kośmińskiego przy ul. Teatralnej 7, kustoszem i pomysłodawcą zbioru był inż. Adam Świętochowski. Pod koniec 1911 r. Zarząd Oddziału wspólnie z Towarzystwem Opieki Szkolnej i oddziałem częstochowskim Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego przystąpił do reorganizacji Muzeum. Powołany w tym celu Komitet postanowił powiększyć zbiory przyrodnicze, utworzyć osobny dział obrazujący przemysł miejscowy i zebrać fundusze na pomieszczenie zbiorów w innym, obszerniejszym lokalu. Do komitetu z Oddziału PTKweszli m.in. pp. Świętochowski i Kośmiński. Muzeum rozwijało się do 1912 r.

W 1913 r. inż. Świętochowski wyjechał na stałe do Warszawy, Częstochowę opuścił także jego najbliższy współpracownik ks. Józef Magott, a placówkę przeniesiono do domu Towarzystwa Dobroczynności, ul. Jasnogórska. W 1914 r. na kustosza powołano Wacława Płodowskiego, a następnie E. Zagrodzkiego (1916), rozpoczęto także porządkowanie i zabezpieczanie zbiorów. Działania zbrojne w czasie I wojny światowej oraz brak zainteresowania zbiorami ze strony środowiska sprawiły, że prace uległy zahamowaniu, starano się jednak w dalszym ciągu pozyskiwać zbiory. W tym czasie do kolekcji trafił dar Wacławy Chrzanowskiej z miejscowego gimnazjum żeńskiego i depozyt na podstawie umowy z właścicielem szkoły handlowej Czesławem Bagieńskim (1915). W późniejszym okresie wojny placówka PTK stanowiła jedynie znaczące w mieście muzeum przyrodnicze, licznie odwiedzane przez uczniów szkół średnich i elementarnych oraz uczestników kursów pedagogicznych. W 1916 r. powstał dział związany z pamiątkami I wojny światowej. Po zakończeniu działań wojennych nie wznowiono działalności muzealnej, w 1921 r. zbiory znalazły się w lokalu Muzeum Miejskiego w nieodpowiednich warunkach. Część w postaci 8 gablot z minerałami i ok. 150 ptakami oddana została jako pomoc naukowa Miejskiemu Seminarium Żeńskiemu (Zawadzie, Park Narutowicza). W 1924 r. pozostałe zbiory muzealne złożono w budynku Muzeum Higieny (od 1925 r. Miejskie Muzeum Krajoznawcze i Higieniczne, w formie skróconej Muzeum Miejskie).

typ:
Muzeum stowarzyszenia organizacja kulturalna

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Królestwo Polskie		Częstochowa	od 1910 do 1913

uwagi:

1910: Prywatna szkoła średnia G. Kośmińskiego, ul. Teatralna 7 (ob. Al. Wolności)

Pracownicy:

Adam Świętochowski
Okres pracy pracownika od 1911
Okres pracy pracownika do 1914

Wacław Płodowski
Okres pracy pracownika od 1914
Okres pracy pracownika do 1916

E. Zagrodzki
Okres pracy pracownika od 1916
Okres pracy pracownika do 1916

Zbiory:

zbiory muzealne

1909: kilkanaście map okazów geologicznych
1910: biblioteka: 55 dzieł w 76 tomach (w tym 16 tomów słownika geograficznego) i 53 roczników pism krajoznawczych i przyrodniczych (nadto 3 mapy i kilkadziesiąt rysunków i fotografii); 15 gablotek z ok. 100 okazami mineralogicznymi z okolicznych miejscowości
1911: 15 gablot z 200 okazami mineralnymi i 4 gabloty z okazami motyli krajowych
1912: przybyło 310 okazów
1913: 577 okazów, przybyło: 5 fotografii, 10 okazów mineralogicznych, 1 zielnik, 18 faunistycznych, 85 numizmatycznych, 14 archeologicznych oraz w 6 gablotach - 380 okazów

Biblioteka: 81 dzieł w 93 tomach i 55 roczników pism krajoznawczych i przyrodniczych, 5 map i kilkadziesiąt rysunków i fotografii

1914-1916: przybyło 300 okazów mineralogicznych (przełożona gimnazjum żeńskiego Wacława Chrzanowska)
1915: okazy mineralogiczne, paleontologiczne i ornitologiczne z ziem polskich, kilkanaście sztuk ptactwa i zwierząt, dział entomologiczny (12 gablotek ściennych), dział towaroznawstwa, numizmatów oraz gabinet fizyczny (depozyt); zbiory ornitologiczne, entomologiczne, przyrządy fizyczne szkoły handlowej w Częstochowie (Czesław Bagieński, czasowo)
1916: pamiątki I wojny światowej 60 obiektów

ok. 1915 r. organizatorzy muzeum usiłują nabyć od antykwariusza krakowskiego dyplom Stanisława Poniatowskiego o nadanych Częstochowie przywilejach.