Zbiory Cesarskiego Uniwersytetu Wileńskiego: Gabinet anatomiczny

opis skrócony

Gabinet anatomiczny Cesarskiego Uniwersytetu Wileńskiego powstał w oparciu o zbiory Szkoły Lekarskiej w Wilnie i gromadzony był na potrzeby wykładów anatomii normalnej i patologicznej. W zbiorach znajdowały się przede wszystkim preparaty tworzone przez wykładowców i preparatorów gabinetu, część została zakupiona za granicą lub stanowiła przekaz lub dary instytucji lub osób prywatnych. W chwili zamknięcia Uniwersytetu kolekcja liczyła ponad 2000 okazów. Po 1832 r. Zbiory gabinetu zostały włączone do utworzonej w 1832 r. do Akademii Medyko-Chirurgicznej, a po jej zamknięciu (1842) w większości wywiezione do Kijowa. Nieliczne okazy włączono do zbiorów Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego.

Kalendarium:

1803-04-04: - podpisanie przez cesarza “Aktu potwierdzenia Uniwersytetu wileńskiego”

1803-05-18: - ustawa o powołaniu Uniwersytetu Wileńskiego

1808-01-01: - decyzja o zakupie na potrzeby Anatomikum gmachu dawnej cerkwi Zbawiciela

1815-10-13: - oficjalne otwarcie Zakładu Anatomicznego w Anatomikum

1832-05-01: - zamknięcie Uniwersytetu

1832-01-01: - przejście Gabinetu pod zarząd Akademii Medyko-Chirurgicznej

1842-01-01: - wywóz Gabinetu do Kijowa

zmiany w nazwach:

misja:

Gromadzenie okazów i preparatów anatomicznych, stworzenie zbioru pomocnego przy prowadzeniu zajęć dydaktycznych z dziedziny anatomii.

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Gabinet anatomii (normalnej i patologicznej) został utworzony przy Szkole lekarskiej w Wilnie w 1777 r. Zbiory gromadzone były w tzw. Starym kolegium medycznym, w niewielkim pomieszczeniu gmachu akademickiego. Od 1775 r. wykładowcą był Jakub Briolet, który wraz z uczniami wykonał pierwsze preparaty. W 1781 r. otwarto Wydział Medyczny co przyspieszyło gromadzenie zbiorów. Obejmowały one preparaty suche i mokre (preparowane). Następcą Brioleta został w 1787 r. Jan Andrzej Lobenwein, który wspierał tworzenie zbiorów gabinetu. Po 1803 r. przy Gabinecie zatrudniano prosektorów, z gabinetem współpracowała także klinika uniwersytecka kierowana przez Józefa Franka (od 1804 r.). W 1808 r. Gabinet został przeniesiony do zaadaptowanego na potrzeby uczelni starym gmach po cerkwi metropolitalnej Spasa (Zbawiciela) pomimo sprzeciwu władz duchownych. Otwarcie tzw. Anatomikum po modernizacji nastąpiło w 1815 r. W 1820 r. Kierownikiem katedry został Wacław Pelikan, funkcję prosektora pełnił Adam Bielkiewicz, który przyczynił się do znacznego pomnożenia zbiorów. Znaczny wzrost zbiorów nastąpił pod koniec lat 20. XIX w. przede wszystkim dzięki zaangażowaniu Bielkiewicza. Po zamknięciu Uniwersytetu w 1832 r. Zbiory przeszły pod zarząd otwartej w tym samym roku Akademii Medyko-Chirurgicznej, a po jej zamknięciu w 1842 r. Gabinet przewieziono do Uniwersytetu św. Włodzimierza w Kijowie, gdzie otwarto Teatr Anatomiczny. NIeliczne eksponaty anatomiczne pozostały w Wilnie, część z nich włączona została do zbiorów Muzeum Starożytności Eustachego Tyszkiewicza, a po jego zamknięciu do Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego.

typ:
zbiory muzealne przy instytucjach uczelnie, szkoły

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Cesarstwo Rosyjskie		Wilno	od 1777 do 1807

uwagi:

1777-1807: stare kolegium medyczne, budynek akademii ul. Zamkowa 22 (ob. Pilies 22)

Pracownicy:

Jan Braun
Okres pracy pracownika od 1803
Okres pracy pracownika do 1807

Gabriel Holtz
Okres pracy pracownika od 1807
Okres pracy pracownika do 1812
prosektor

Antoni Kiersnowski
Okres pracy pracownika od 1814
Okres pracy pracownika do 1820
prosektor

Adam Bielkiewicz
Okres pracy pracownika od 1820
Okres pracy pracownika do 1831

Zbiory:

zbiory naukowe

1815: 600 okazów anatomicznych

1827: 755 okazów anatomicznych

1831: 1 434 okazów anatomicznych

1832: 2 769 okazów anatomicznych

Przed 1795: zdeformowane ciało pochodzenia żydowskiego; kilka szkieletów, preparaty mięśni, ponad 30 płodów prawidłowych i patologicznych;

1795: zdeformowane, jednookie ciało przesłane przez inspektora lekarskiego z Mińska, okazy patologiczne z różnych stron kraju

Po 1803: okazy preparowane na Uczelni, m.in. zbiór kości oczyszczonych przez Lobenweina

1810: preparaty patologiczne, zebrane przez Brioteta w klinice chirurgicznej; okazy zakupione po zgonie operatora Schlegla

Po 1812: delikatniejsze wyroby kanału słuchowego wewnętrznego

1813: okazy z warszawskiego gabinetu historyi naturalnej Michała księcia Ogińskiego

1815: okazy zakupione w Lipsku; 25 preparatów nastrzykniętych naczyń włosowatych wyk przez , prof. Prochaskę z Wiednia; mikroskop

1820: 25 szt. celniejszych preparatów (wyk. Mianowski Mikołaj); preparay wykonane przez Rielkiewicza

1822: wiele preparatów patologicznych staraniem Franka przy klinice terapeutycznej wileńskiej różnymi czasy zbieranych

W gabinecie zgromadzono okazy związane z anatomia fiziologiczną (układ kostny, ścięgna, mięśnie, układ naczyniowy, układ nerwowy, organy wewnętrzne, okazy składane: ciało, fragmenty ciała, mumie) oraz anatomią patologiczną (wady ww. układów). Dodatkowo w zbiorach znajdowało się 126 preparatów przeznaczonych do prezentacji w czasie wykładów. Dostarczanie nowych preparatów tworzonych w czasie zajęć było obowiązkiem wykładowców.

Z pamiętnika Siemienowicza: "Jeden z kunsztownie złożonych szkieletów nawet podnosił się na sprężynach ze stołka, na którym siedział, i podawał róże osobom, które wchodziły do teatru anatomicznego", cyt. Za: Alicja Dzisiewicz, Anatomikum i jego zbiory, “Magazyn wileński”, 2018

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Cesarstwo Rosyjskie		Wilno	od 1807 do 1831

uwagi:

1807: gmach po cerkwi metropolitalnej Spasa [Zbawiciela], przebudowany na potrzeby Anatomikum, (teatru anatomicznego), ob. Cerkiew pw. Przeczystej Bogurodzicy, Maironio 14