Zbiory Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości

opis skrócony

Zbiory muzealne Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości gromadzone były niemal od początku funkcjonowania organizacji. W 1913 r. utworzono Komisję Muzealno-biblioteczną, której celem była inwentaryzacja i przygotowanie stałej ekspozycji w nowej siedzibie Towarzystwa. Jej otwarcie nastąpiło w 1914 r. W kolekcji znalazły się przede wszystkim varsaviana, głównie dary, obejmujące dokumenty, archiwalia, pamiątki historyczne, grafikę, malarstwo, rzemiosło. W 1937 r. kolekcja została przekazana do Działu Warszawy przy Muzeum Narodowym w Warszawie. Towarzystwo organizowało odczyty, spotkania, wystawy czasowe, publikowało katalogi i opracowania, upamiętniało ważne postaci i wydarzenia z życia miasta.

Kalendarium:

1906-06-28: - Rejestracja Towarzystwa pod nr 108 Rejestru Stowarzyszeń i Związków z mocy decyzji Warszawskiej Komisji Gubernialnej

1907-01-01: - siedziba Towarzystwa a kamienicy przy ul. Nowy Świat 41

1910-01-01: - zakup kamienicy Baryczków przy Rynku Starego Miasta 32, przystąpienie do jej konserwacji i adaptacji na potrzeby Towarzystwa

1912-04-08: - przeniesienie siedziby do Kamienicy Baryczków

1913-01-01: - powołanie komisji Muzealno-Bibliotecznej

1937-01-01: - przekazanie kolekcji do Muzeum Narodowego w Warszawie, Dział Starej Warszawy

zmiany w nazwach:
Muzeum Baryczkowskie; Muzeum Starożytności Polskich Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości

misja:

Zgodnie ze statutem:

§1 Towarzystwo Opieki nad zabytkami przeszłości ma za zadanie zabezpieczyć od uszkodzeń i zagłady, oraz opracowywać naukowo wszelkiego rodzaju zabytki przeszłości ze szczególnym uwzględnieniem znajdujących się w granicach Królestwa Polskiego.

§ 3 Dla wypełniania swych zadań Towarzystwo podejmuje:

Inwentaryzowanie i fotografowanie zabytków oraz zdejmowanie z nich planów [...]

gromadzenie zabytków drogą kupna, darowizny, zapisów - w celu utworzenia własnego Muzeum;

7) urządzanie w lokalu Towarzystwa lub w miejscach publicznych wystawy [...]

Ustawa Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Warszawa, Druk E. Skowrońskiego, [1907]

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Towarzystwo zarejestrowane zostało pod nr 108 Rejestru Stowarzyszeń i Związków z mocy decyzji Warszawskiej Komisji Gubernialnej z dn. 28 VI 1906 r. Członkami Towarzystwa, oprócz wybitnych architektów, artystów i historyków byli także działacze czynni na polu kolekcjonerstwa i muzealnictwa. W pierwszym zarządzie zasiadali: Adam hr. Krasiński, Zygmunt Gloger, Erazm Majewski, Józef Dziekoński, Konstanty Wojciechowski, Władysław Marconi, Pius Weloński, Kazimierz Broniewski, Antoni Strzałecki, Tadeusz Korzon, Aleksander Kraushar, Franciszek Pułaski, mec. Powichrowski, Andrzej Rotwand i ks. Adolf Jełowicki. Już w 1906 r. utworzono wydział Architektoniczny, Starej Warszawy i Gospodarczy, a później także wydział inwentaryzacyjny oraz malarsko-rzeźbiarski.

W 1910 r. Towarzystwo zakupiło zakienicę Baryczków przy Rynku Starego Miasta i przystąpiło do jej konserwacji. Od 1911 r. TOnZP rozpoczął organizację wystaw czasowych, które miały pomóc w zdobyciu funduszy na działalność towarzystwa. Pierwsza z nich, ciesząca się wielkim uznaniem wystawa pt. „Stara Warszawa” (1911), odbyła się w salach Ratusza, kolejne w zakupionej w 1911 r. siedzibie organizacji – kamienicy Baryczków. Przekazywane, rzadziej nabywane przez Towarzystwo okazy stały się podstawą zbiorów muzealnych, których inwentaryzacją i katalogowaniem zajęła się powołana w 1913 r. Komisja Muzealno-biblioteczna, kierowana przez Bronisława Gembarzewskiego, dzięki wsparciu finansowemu Kasy im. Mianowskiego.

W 1914 roku w salach na drugim piętrze zorganizowano stałą wystawę tzw. Muzeum Baryczkowskiego. Głównym przedmiotem zainteresowań kolekcjonerskich towarzystwa były Varsaviana, gromadzone przy okazji prowadzonych inwentaryzacji i studiów, a także pozyskiwane od osób prywatnych jako dary, sporadycznie dokonywano także zakupów. Wśród ofiarodawców znaleźli się m.in. Władysław Marconi, Aleksander Kraushar czy wdowa po pierwszym prezesie Towarzystwa Wanda Krasińska. W czasie I wojny światowej, dzięki zaangażowaniu petersburskiego oddziału TOnZP udało się częściowo powstrzymać wywóz i sprzedaż polskiego mienia z Kresów Wschodnich oraz zakupić ze środków publicznych najcenniejsze zabytki. Zgromadzone przez TOnZP obiekty stały się podwaliną późniejszego działu Starej Warszawy Muzeum Narodowego, do którego w 1937 r. przekazano zgromadzoną kolekcję.

typ:
zbiory muzealne przy instytucjach instytucje naukowe, kulturalne, społeczne

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Królestwo Polskie	Mazowsze	Warszawa	od 1907 do 1913

uwagi:

1907: Nowy Świat 41

Pracownicy:

Adam Krasiński
Okres pracy pracownika od 1906
Okres pracy pracownika do 1909
pierwszy prezes TOnZP

Zygmunt Gloger
Okres pracy pracownika od 1906
Okres pracy pracownika do 1910
wiceprezes TOnZP

Erazm Majewski
Okres pracy pracownika od 1906
Okres pracy pracownika do 1910
wiceprezes TOnZP

Bronisław Gembarzewski
Okres pracy pracownika od 1913
Okres pracy pracownika do 1915
pracownik Komisji Muzealno-Bibliotecznej

Zbiory:

zbiory muzealne

W kolekcji znajdowały się przede wszystkim zabytki związane z Warszawą i Mazowszem.

Zakupy:

1910:

Zbiór pieczęci miast Królestwa 10 szt.

Zbiór rękopisów, odnoszących się do monografii kościoł

1912:

Sztych Richtera: „Brama triumfalna na powrót wojsk polskich (nabyty za rb. 15)

Album z fotografiami z portretów, znajdujących się w Ratuszu (rb. 7.)

Krzesło z początku w. XVII (rb. 25)

Kufer podróżny, skórą obity (rb. 15)

Album architektoniczne Idzikowskiego (rb. 15)

Widok panoramiczny Warszawy (rb. 315)

dary

1908:

księgozbiór ofiarowany przez Józefa hr. Tyszkiewicza z Łohojska (po inwentaryzacji, część książek przekazana do BIblioteki w Lublinie, część sprzedana)

1910:

dr Edmund Neugebauer (Grot bronzowy włóczni); Władysław Jakubowski (Filiżanka i spodek, porcelana rosyjska, pocz. XIX w.); St. Rudziński, artysta-malarz (rzeźby gotyckie drewniane, M. Bożej cało postaciowej, świętej w pólfigury); p. Weiss, architekt (Zbiór fragmentów kafli starych, z różnych epok, ?z dawnego klasztoru oo. Dominikanów w Lublinie; L. Korotyński (pieczęcie mosiężne 2 szt.); Wł. Korotyński (Rysunek elewacyi pałacu Kazimierowsikego k. XVIII w., barometro-termometr Magiera, plakieta gipsowa z popiersiem J. T. ks. Lubomirskiego); p. Daniszewska (Biureczko polowe)

Depozyt:

B. Zawadzki, (miniatura podwójną Lessera-Lesserowicza (portrety małżonków Millerów)

1911:

Maria Borkowska (Dawne szczypce do świec, 2 szt.); Władysław Buchner (Zbiór dawnych biletów wizytowych); ks. proboszcz Burakowski (pas słucki); Czesław Jankowski (Pięć sztuk dawnych biletów skarbowych); ks. Karol Korsak (Medalionik); Aleksander Kraushar (Dwa sztychy: plany bitew ze Szwedami pod Warszawą); Józef Kuszell (Miniatura Karola Sabbatina, oficera Krakusów)

Stefan Majewski (Wazonik fabryki nieborowskiej; Fr. Martens (Dwadzieścia pięć plansz architektonicznych Idźkowskiego z 5 tablicami objaśnień); p. Niedźwiecki (Widelec z monogramem St. Augusta; Józef Radzimiński z Płocka (Zbiór fotografii z akwarel Magierskiego, przedstawiających okolice Warszawy); p. Szwartz z Petersburga (Kolekcja fotografii z rysunków Aleksandra Orłowskiego); Henryk Strauch (Miniatura Gustawa Bareza); Hugon Seydel, konsul (Grupa brązowa wyobrażającą scenę rodzajową dzieło Michała Klaudyusza Clodiona, XVIII w. )

1912:

Borkowska Maria z Warszawy (poduszeczka do szycia w brązowej w kształcie delfina oprawie i dyplom szlachectwa Klernensa Skwarskiego z r. 1842); Babińska Ludwika z Warszawy (portret Barbary Radziwiłłówny (kopia z oryginału nieświezkiego), filiżanka porcelanowa ze spodkiem (bez marki), dawny młynek do kawy); Bałsunowski Karol z Kijowa (do biblioteki: rozprawa własna p. t. Symbolika neolitu, dwie wazy gliniane, wykopane w Kaniowskiem); Chlebowska Klara z Warszawy (dyplom na podporucznika Bonawentury Chlebowskiego z 1827 r., litografia A. Orłowskiego „Głowa męska w czapce futrzanej); Czerniewski Henryk z Petersburga litografia kolorowana „Finis Poloniae" i sztych „Porwanie St. Augusta"); Daszewski Baltazar z Warszawy (relikwiarzyk srebrny z wypukłorzeźbą „S-ta Anna Samotrzecia" z r. 1581, 25 monet srebrnych i 19 miedzianych); Gawińska Jadwiga z Kijowa (talerz fajansowy angielski); Graeve Stanisław z Biskupic (gub. Kaliskiej) (drewniana prochownicę inkrustowaną, krzyżyk brązowy z postacią Chrystusa z kości słoniowej, łyżeczka srebrna z wizerunkiem ks. Józefa Poniatowskiego, sztych na pergaminie, orzełek polski haftowany z monogramem S. A. R., kropielniczka rzeźbiona w łupinie kokosowej, część pasa polskiego, dwa rysunki na papirusie, dwie konchy płaskorzeźbione); Jakubowski Władysław z Petersburga (dwa sztychy Chodowieckiego, medal żelazny na cześć Łokietka); Józewski Walery z Radomysła (gub. Kijowskiej) krzyż cynowy); Kenig Józefa z Warszawy zegar stojący szafkowy z XVIII w. po ś. p. redaktorze Kenigu, fabryki poznańskiej, iluminacyę z w. XV, Surowieckiego „O rzekach i spławach krajów Xięstwa Warszawskiego", Cz. I, „Kram malowniczy Warszawski" J. Piwarskiego, „Atlas Królestwa Polskiego" Jul. Colberga (7 kart), kielich ze sceną rżniętą i napisem „Wiosna", talerz porcelanowy z cyfrą „A" i orłem); Kondratowiczowa Bronisława z Warszawy (sztychowany plan zamku w Ujeździe p. Lapointe'a i autograf Kościuszki); Koplewska Janina z Kijowa (talerz korecki, talerz z fajansu angielskiego drukowany); Kopiec Marcin z Warszawy (własną pracę p. t. „Król Sobieski na Szlązku w kościołach w drodze

pod Wiedeń"); hr. Krasiński Edward z Warszawy (cztery sztychowane portrety: Fryd. Augusta, Stefana Batorego, Piotra Gamrota i młodzieńca z papugą); Kraushar Aleksander z Warszawy („Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia“ rys. Stachowicz, ryt. Dietrich (20 plansz z kartą tytułową): Kubacki Kornel z Warszawy (krzyż żelazny z kogutkiem z kościoła w Brześciu Kujawskim, z datą 1722); Kuszel Józef z Warszawy (dwa talerze „Baranówka" ii filiżankę tejże fabryki); Landsbergowa Karolina z Warszawy (paterę porcelanową berlińską); Landsberg Mieczysław dr. z Warszawy (zbiór monet polskich); bar. Lesser Emilja z Warszawy (Przewodnik po Warszawie z 1874 r., plan Warszawy z 1856, przewodnik po Wilnie 1862, przewodnik po Warszawie ii jej okolicach 1873/4); Leśkiewiczówna Zofia z Kijowa (talerz korecki); Łącki J. z Kijowa (barometr); Malinowski W. z Warszawy (portret męski płaskorzeźbiony w marmurze); Milkuszyc Maria z Warszawy (wachlarz drewniany czterostronny i dwa hafty wschodnie); Nowaccy Mieczysław i Juljan z Warszawy (tablica nagrobkowa Baryczkówien); Perłowski Jan z Warszawy (szyld sklepu tabacznego w formie głowy turka, żelazko do opłatków); Piołunowskie z Siodła (mundur, kapelusz stosowany, szpada i przyrząd do trzymania kart do gry po pułkowniku Kobylańskim); Resursy Obywatelskiej Zarząd (sztandar z r. 1862); Rutkowski Stanisław z Warszawy (dwa sztychy: widok Banku Polskiego i pałacu Radziwiłłowskiego); Rozengartowa Cecylja z Warszawy (obrazek haftowany, sztych kolorowany, puzderko srebrne z XVIII w., lampę olejną); Seydel Hugon, konsul z Warszawy (rewolwer Lepage’a, szklankę masońską, fotel w stylu Ludwika XV); ś. p. Skiwska Julja z Warszawy (garnitur mebli Simmlerowskich, złożony z 19 sztuk, fajczarnię, 12 talerzy i 4 półmiski P. Hanonga, grzebień szylkretowy); ks. kan. Smółka Marcin z Olkusza (stolik w stylu Ludwika XVI); Stefańscy Kaźmierzostwo z Warszawy (szafa gdańska rzeźbiona); Stefańska Zofia z Warszawy (kieliszek szklany polski); Strzemińska Marja z Gajkówki (miniatura Glińskiej z domu Buchowieckiej roboty J. Suchodolskiego); Sulatycka Leopoldyna z Warszawy (sztychy Chodowieckiego i akwarela T. Kwiatkowskiego); Suwald Karol z Warszawy (fajka z okuciem mosiężnem); Szenfeld Emil z Warszawy (plan Warszawy z r. 1865); Śliwińscy Eugeniusz i Melania z Warszawy (sztukę materyi chińskiej jedwabnej); Teleżyńskie Wanda i Ida z Majdanu (gub. Kijowskiej) (hafcik: litery „C N“, „Historya Luterska o początkach i rozkrzewieniu tej sekty..."); Tchorzewska Julia z Warszawy (dwa talerze fajansowe angielskie); Urbańska Irena z Warszawy (szafka w Żelaznem okuciu i zamek stary); Walewska Wanda z Warszawy (10 dokumentów służby wojskowej Józefa Walewskiego, fajkę z pianki w srebrnym okuciu, talerz berliński); Wankie Władysław z Warszawy (model srebrny z w. XVI ze scenami Sakramentu Chrztu, model bronzowy na cześć St. Augusta (defekt), flakonik rzeźbiony w łupinie kokosa); Woyzbun Stefan z Warszawy (7 druków (rozporządzeń rządowych), dwie akwaforty Dietricha (Brama Krak. w Lublinie i Sukiennice Krakowskie), dwie litografie: pałac Krasińskich i Łazienki, 29 litografowanych portretów wybitnych osobistości polskich)

zakupy