opis skrócony

Kalendarium:

1809: - założenie Wydziału Lekarskiego w Warszawie

1818: - włączenie Wydziału Lekarskiego w struktury Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego

1828: - otwarcie gabinetu Anatomicznego dla zwiedzających

1831: - zamknięcie Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego

zmiany w nazwach:
Muzeum Anatomiczne

misja:

Gromadzenie okazów i preparatów anatomicznych, jako pomoc dydaktyczna przy nauczaniu studentów oraz materiał do badań naukowych oraz do zbiorów o charakterze muzealnym

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Początek kolekcji anatomicznej stanowił zbiór anatomiczny gromadzony od 1809 r. na Wydziale lekarskim przez lekarzy Augusta Wolffa, Jacka Dziarkowskiego, Franciszka Brandta oraz asesora farmacji Józefa Celińskiego. Zbiory Gabinety powiększano dwutorowo – poprzez wykonywanie okazów o charakterze dydaktycznym, które wykorzystywane były w czasie zajęć i ulegały naturalnemu zużyciu, oraz „znakomicie wyrobione” okazy w spirytusie lub suszone, przeznaczone do zbiorów stricte muzealnych, określanych mianem „Muzeum Anatomicznego”. Do 1818 r. Gabinetem kierował Franciszek Brandt, a funkcję asystenta pełnił Klemens Emilian Nowicki.

W 1820 r. katedrę anatomii przejął Marcin Roliński, który przyczynił się do wzrostu liczby preparatów i rozwoju Gabinetu. Jak pisał Bieliński Gabinet był „dobrze ułożony”. Obejmował preparaty fizjologiczne, preparaty syndesmologiczne [połączeń kości], angiologiczne [ukł. naczyniowy], neurologiczne, osteologiczne [ukł. kostny], „składy” [szkielety] z kości ludzkich i sztuczne, a także preparaty z anatomii patologicznej i porównawczej (zwierzęcej). Te ostatnie, oparte o praktykę medyczną w warszawskich Klinikach i zakładach medycznych, reprezentowały tylko te przypadki chorobowe i „monstrua”, które przeszły przez ręce tamtejszych lekarzy. Gabinet Anatomiczny konkurował z Gabinetem Zoologicznym, do którego najczęściej zakupywane były padłe zwierzęta z menażerii. Tylko w sporadycznych przypadkach Rolińskiemu udawało się wyprzedzić w zakupie kierującego Gabinetem Zoologicznym Jarockiego.

Od 1822 r. Roliński przystąpił do uporządkowania, systematyzacji i powiększania zbiorów Gabinetu Anatomicznego, w czym pomagali mu zatrudnieni studenci-prosektorzy (Józef Orkisz 1821/22, Stanisław Hildebrand 1822/23, Jan Hankowski 1823, Adam Karwowski 1824-1829, Adam Zagrodzki 1829-1830). Zbiory gromadzone były w jednym pomieszczeniu wraz z Gabinetem Chirurgicznym i Zbiorem Farmaceutycznym. W 1825 r., w związku z przeniesieniem Gabinetu Chirurgicznego do pomieszczeń dawnej bibliotek wydziałowej oraz przeniesieniem Zbiorów Farmaceutycznych możliwe było lepsze uporządkowanie zbiorów anatomicznych. Z zamówiono naczynia szklane z huty szkła. Okazy zostały podzielone na dwa działy: anatomii człowieka oraz anatomii porównawczej. Pierwszy obejmował preparaty w spirytusie i suche: patologiczne, kostne, wiązadła, płody różnego gatunku, monstra, splanchnologiczne [splachologiczne], angiologiczne, robaki, kamienie żółciowe i moczowe, organy słuchowe (łącznie 1 488 szt.), drugi dział: szkielety, inne preparaty kostne, monstra, zwierzęta całe i różne ich części (łącznie 478 szt.). W 1830 r. w zbiorach znajdowało się 1 966 szt. preparatów.

Zamknięcie Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego przerwało rozwój zbiorów Gabinetu Anatomicznego. Już w latach trzydziestych XIX w. powstał projekt powołania Szkoły Lekarskiej (Akademii Medyko-Chirurgicznej, 1832). Zamiar ten zrealizowano dopiero w 1857 r. Laboratoria, gabinety i zbiory Wydziału Lekarskiego stały się „zawiązkiem gabinetów i pracowni” Cesarsko-Królewskiej Warszawskiej Medyko-Chirurgicznej Akademii.

typ:
zbiory muzealne przy instytucjach uczelnie, szkoły

lokalizacja:

uwagi:

Królewski Uniwersytet Warszawski, Wydział Lekarski,
ul. Kanonia

Pracownicy:

Franciszek Antoni Brandt
Okres pracy pracownika od 1809
Okres pracy pracownika do 1817

Emilian Klemens Nowicki
Okres pracy pracownika od 1817
Okres pracy pracownika do 1817

Marcin Roliński
Okres pracy pracownika od 1820
Okres pracy pracownika do 1820

Jan Hankowski
Okres pracy pracownika od 1824
Okres pracy pracownika do 1824

Zbiory:

zbiory naukowe

1809-1819 – Bieliński: 249 szt.
1819 – 242 szt.
1820 – (Bieliński: 208 szt. nowe preparaty)
1821 – (Bieliński: 120 szt. nowe preparaty)
1822 – (Bieliński: 118 szt. nowe preparaty)
1823 – 709 szt. (przybyło 509 szt., usunięto okazy zepsute lub uszkodzone); Bieliński: 250 szt. nowe preparaty)
1824 – (Bieliński: 258 szt. nowe preparaty)
1825 – (Bieliński: 158 szt. nowe preparaty)
1826 – (Bieliński: 148 szt. nowe preparaty)
1827 – (Bieliński: 142 szt. nowe preparaty)
1828 – (Bieliński: 89 szt. nowe preparaty)
1829 – (Bieliński: 116 szt. nowe preparaty)
1830 – (Bieliński: 98 szt. nowe preparaty)
1830 – 2 043 szt. (Bieliński: ogólnie wykonanych preparatów: 1 966 szt.)
 
1818: preparaty angiologiczne 7 szt.; składy [szkielety pełne] ludzkich kości 3 szt.; preparaty syndesmologiczne (wyk. prof. Nowicki) [połączeń kości]; zbiór suszonych i usystematyzowanych roślin 600 szt., płód dziecięcy z opisem choroby (prof. Wahlburg);
1819: preparaty w formalinie i suszone; preparaty (84 szt.): syndesmologiczne 15 szt.; angiologiczne 11 szt. [ukł. naczyniowy], neurologiczne 5 szt.; osteologiczne 1 szt.; patologiczne  11 szt.; szczątki „rodaków sławnych w Szkole Marsa i Minerwy, a przez to dobrze zasłużonych Oyczyznie”
1820: kości pojedyncze „z osób różnego wieku” 594 szt.; sztuczne „szkieleto-składy” 2 szt.; preparaty syndesmologiczne 4 szt.; splachologiczne 19 szt.; angiologiczne 25 szt., neurologiczne 6 szt.; anatomii porównawczej 3 szt.; anatomii patologicznej 19 szt. (rzadkie)
1821: preparaty z anatomii zdrowego człowieka: osteologiczne 40 szt. (2 szkielety naturalne, 9 sztucznych); syndesmologiczne 32 szt.; angiologiczne 14 szt., neurologiczne 3 szt.; z anatomii patologicznej: chorobowe twory ciała 49 szt.; dziwotwory 7 szt.; z anatomii porównawczej: preparaty różne 56 szt., helmity [robaki ludzkie] 6 szt., preparaty medyczne z wydziału 71 szt,;
1822: preparaty różne 130  szt.; różne artykuły medyczne 37 szt.;
1823: preparaty 110 szt.: kostne 16 szt.; syndesmologiczne 2 szt.; angiologiczne 17 szt.; neurologiczne 2 szt.; dla fizjologii 11 szt.; patologicznych 18 szt.; do anatomii porównawczej 44 szt.
1824: preparaty 242 szt.: fizjologiczne 13 szt.; kostne 34 szt., syndosmologiczne 1 szt.; angiologiczne 27 szt.; neurologiczne 10 szt., splachologiczne 19 szt., patologiczne 50 szt., do anatomii porównawczej 88 szt.;
1825: preparaty wyk. przez Rolińskiego 143 szt.: fizjologicznych 19 szt., kostnych 30 szt., syndesmolocziny 1 szt., angiologiczne 9 szt., neurologiczne 3 szt., splachologiczne 4 szt., patologicznych 26 szt., do anatomii porównawczej 51 szt.;
1826: 158 szt. szkielety naturalne 5 szt., szkielety sztuczne 3 szt. preparaty kostne 24 szt.; fizjologiczne 18 szt., syndesmologiczne 7 szt., angiologiczne 12 szt., neurologiczne 10 szt. splachologiczne 3 szt., patologiczne 37 szt., do anatomii porównawczej 39 szt. m.in. z lwicy i niedźwiedzia skalnego;
1827: preparaty 131 szt.: kostne fizjologiczne 8 szt., angiologiczne 12 szt., splachologiczne 4 szt., patologiczne 14 szt., zastąpiono preparaty „stare i niezdatne” nowymi w tym do antropologii 73 szt., do anatomii porównawczej 58 szt.;
1828: preparaty wyk. przez Rolińskiego; narzędzia anatomiczne: Rachioton do otwierania kanału kręgosłupa, Etnertom do otwierania kanału kiszkowego
1829: preparaty 46 szt.: angiologiczne 8 szt., neurologiczny 4 szt., osteologiczne 3 szt., splachologiczne 2 szt., fizjologiczne 6 szt. patologiczne 8 szt., anatomii porównawczej 19 szt.;

Bieńkowski podaje w swoim opisie: czaszka murzyna, kościec dziecka chorego na puchlinę mózgu, dzieci „bezmózgowych” (acephali), gruczoł szyszynki, skostnienia błon mózgowych, serce jednokomorowe ludzkie, mumia dziecka sprzed 150 lat, „monstrua” (dziecko jednonożne, jednookie, dwugłowe, ze zrośniętymi nogami, dziwotwór żeński, z anatomii porównawczej: prosię z okrągłą głową, ciele dwugłowe).

przekazy i dary

przekazy:

1819: Komisja Województwa Podlaskiego (dziwotwory 2 szt.); Klinika Uniwersytecka (preparaty patologiczne 2 szt.);
1820: Klinika Uniwersytecka, Wydz. Anatomii Uniwersytetu (14 szt. preparaty anatomii patologicznej)

dary:

1818: Wahlburg (suszone rośliny 600 szt.; płód dziecięcy z opisem choroby)
1819: prof. dr Wernery (gruczoł szyszynki); Radca Nadworny Kuczkowski (szczątki rodaków); mgr chirurgii Dziarkowski absolwent wydziału (kamień moczowy o wadze 6 łutów)
1820: osoby prywatne (okazy anatomii patologicznej 5 szt.)
1829: Adam Raciborski absolwent wydziału (prep. angiologiczne 3 szt., neurologiczny 1 szt.)