Muzeum Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych

opis skrócony

Pierwsze Muzeum Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych powstało najprawdopodobniej ok. 1837 r. z inicjatywy twórcy instytutu ks. Jakuba Falkowskiego. Zbioryte zostały sprzedane ok. 1864 r. Drugie muzeum powstało ok. 1872 r. z inicjatywy ówczesnego dyrektora Jana Papłońskiego. W kolekcji obejmującej pomoce naukowe znajdowały się m.in. przyrządy i pomoce fizyczne, geograficzne oraz matematyczne, ryciny historyczne, rysunki i modele, okazy zoologiczne, botaniczne i mineralogiczne. Dodatkowo w Instytucie działała biblioteka obejmująca publikacje z dziedziny surdopedagogiki, a także zbiory muzyczne. Działalność muzealna instytutu kontynuowana była najprawdopodobniej przez Teofila Jagodzińskiego, następcę Papłońskiego, a zahamowana została w okresie kierowania Instytutu przez dyrektorów narzuconych przez władze w l. 1887-1915. W 1915 r. instytut został ewakuowany do Moskwy, brak jednak informacji na temat losów zbiorów. Od 1915 r. zarząd nad szkołą w Warszawie przejął Aleksander Manczarski. Instytut, a prawdopodobnie również Muzeum Pedagogiczne, funkcjonowało do 1939 r. W czasie II wojny światowej budynek został uszkodzony, a dokumenty zaginęły lub uległy zniszczeniu. Po 1945 r. działalności muzeum pedagogicznego nie wznowiono.

Kalendarium:

1817: - założenie Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych

1872: - założenie Ogrodu Botanicznego przy Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych; pierwsze okazy pomocy naukowych o charakterze muzealnym w zbiorach Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych

1873: - udział przedstawicieli Instytutu w Powszechnej Wystawie w Wiedniu

1875: - założenie muzeum w Instytucie

1876-09-01: - wizyta cara Aleksandra Aleksandrowicza i Marii Teodorówny w Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych oraz muzeum

1880: - reorganizacja muzeum – podział na zbiory muzealne i biblioteczne

1884-09-10: - wizyta cara Aleksandra III

1915: - Ewakuacja Instytutu do Moskwy (brak informacji o ew. wywozie zbiorów Muzeum Pedagogicznego), data umowna.

zmiany w nazwach:
Muzeum Pedagogiczne Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych

misja:

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych został założony w 1817 r. przez ks. Jakuba Falkowskiego, pijara, który osiągnąwszy pozytywne efekty nauczania głuchoniemego ucznia został wysłany w 1815 r. do Wiednia, w celu zapoznania się z działaniem tamtejszego instytutu dla osób z upośledzeniem narządu wzroku i mowy. Podstawą dla działalności warszawskiego instytutu były analogiczne placówki działające za granicą (Wiedeń, Linz, Monachium, Ratyzbona, Freising). Siedziba Instytutu zostala wzniesiona w 1842 r. i rozbudowana w l. 1845-46. Pierwsza wzmianka o zbiorach muzealnych pojawiła się w sprawozdaniu z działalności z 1837 r., informując o lokalizacji w domku ogrodowym biblioteki i muzeum. W ówczesnych zbiorach znajdowała się m.in. kolekcja numizmatów i medali (108 szt.). Inicjatywę podjętą przez ówczesnego dyrektora Wawrzyńca Wysockiego kontynuował jego następca, poszerzając zbiory o narzędzia matematyczne, fizyczne, i kolekcję zoologiczną. W 1864 r. posadę dyrektora Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych objął Jan Papłoński, który zdecydował o sprzedaży Bibliotece Głównej zbioru numizmatycznego i precjozów (112 szt.).
W 1866 r. z jego inicjatywy opublikowana została ustawa normująca działalność instytutu. W l.1869, 1871 oraz 1881 roku Papłoński odbył podróż naukową do Francji i Niemiec, w celu zapoznania się z działalnością tamtejszych zakładów dla głuchoniemych, niewidomych i słabowidzących. Konsekwencją wyjazdów było ożywienie działalności placówki i zatrudnienie większej liczby wyspecjalizowanego personelu. W 1872 r. zdecydowano o założeniu Ogrodu Botanicznego, który miał zapewnić praktyczną wiedzę wychowankom instytutu. W tym samym roku profesor Uniwersytetu Warszawskiego Karol Jurkiewicz przekazał na rzecz przyszłych zbiorów kolekcję okazów naukowych. Ok. 1880 r. w instytucie tworzone zostało Muzeum Pedagogicznego, w którym umieszczono pomoce naukowe i zbiory, które wykorzystywane były do nauki geografii, fizyki, zoologii, mineralogii oraz historii. Początkowo liczba okazów dość szybko wzrastała, także dzięki darom osób prywatnych. Od 1886 r. obowiązki dyrektora pełnił ks. Teofil Jagodziński, który starał się kontynuować działania podjęte przez Papłońskiego.
W l. 1887-1915 stanowisko to obejmowali Rosjanie: Michał Kornilewicz Zieniec, który doprowadził do zmian polskich podpisów w muzeum i wprowadził w 1906 roku nową ustawę organizacyjną instytutu, Afanasij Dimitriewicz Błagowieszczenskij, Stiepan Grigoriewicz Jakowienko, Erwin Magnusowicz Jurgens (Niemiec), Aleksander Iwanowicz Zaczyniajew, Wsiewłod Wasyliewicz Własow. Ostatni z dyrektorów w 1915 r. wywiózł do Rosji kapitał instytutu, archiwalia oraz najcenniejsze sprzęty. Do 1918 r. prowadził on tzw. Warszawski Instytut dla głuchoniemych przy ul. Szabałowej 24 w Moskwie. Brak informacji na temat stanu zachowania zbiorów muzealnych w czasie wojny.
W 1915 r. pomimo, że instytut stanowił rosyjski zakład rządowy, wydano zgodę na jego dalsze funkcjonowanie jako Miejskiej Szkoły dla Głuchoniemych i Ociemniałych, zarząd nad instytucją przejął Aleksander Manczarski. W 1917 r. w związku ze stuleciem istnienia zorganizowana została tygodniowa wystawa poświęcona księdzu Falkowskiemu, dydaktyce instytutu, połączona z prezentacją i sprzedażą wyrobów wychowanków zakładu. Ok. 1926 r. muzeum przeniesiono do innego lokalu [?] i uporządkowano. W czasie II wojny światowej w budynku funkcjonowała Publiczna Polska Szkoła dla Głuchoniemych i Ociemniałych. W 1944 r. gmach instytutu został podpalony przez wojska niemieckie. Po 1945 r. nie podjęto działalności muzealnej w Instytucie.

gospodarczy gospodarczy

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Królestwo Polskie	Mazowsze	Warszawa	od 1837 do 1864

uwagi:

1817: Pałac Kazimierzowski, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28
po 1817: dom Panien Wizytek ul. Krakowskie Przedmieście 34
1826 [?] 1842: budynek Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych, pl. Trzech Krzyży 4, 6

Pracownicy:

Jakub Falkowski
Okres pracy pracownika od 1837
Okres pracy pracownika do 1848
założyciel pierwszego muzeum Instytutu

Jan Teodor Wibultowicz Papłoński
Okres pracy pracownika od 1872
Okres pracy pracownika do 1885
założyciel drugiego muzeum Instytutu

Teofil Jagodziński
Okres pracy pracownika od 1886
Okres pracy pracownika do 1887

Zbiory:

zbiory muzealne

Skład ilościowy kolekcji pierwszego muzeum:

1837: kolekcja numizmatów i medali (108 szt.)
1842: ponad 180 okazów: kolekcja numizmatów i medali, narzędzia matematyczne i fizyczne (71 szt.), zbiory zoologiczne (9 szt.)
1863: ponad 1710 okazów: kolekcja numizmatów i medali (40 monet i medali polskich, rosyjskich, francuskich, hiszpańskich, holenderskich, pruskich, rzymsko-niemieckich, siedmiogrodzkich, węgierskich, biskupów ołomunieckich i salzburskich, tureckich, weneckich, miasta Norymbergi, prywatnych niemieckich, brabanckich, duńskich, niemieckich, papieskich i tureckich; 24monety miedziane, pierścień ze szmaragdem i brylantami, gruszka perłowa na łańcuszku, topaz syberyjki szlifowany, [Manczarski1929:101]), narzędzia matematyczne i fizyczne (42 szt.), zbiory zoologiczne (9 szt.) i botaniczne (1663 szt.); modele przedmiotów do nauki (225 szt.)

Skład ilościowy drugiego muzeum:

1869: pomoce naukowe: globusy, atlasy i karty geograficzne (42 szt.); wzory rysunkowe, pojedyncze i zeszyty (236 szt.); narzędzia fizyczne i matematyczne (25 szt.); okazy zoologiczne (668 szt.); zbiory entomologiczne (610 szt.); pudełka zielników (15 szt.);
1870: ponad 1500 okazów
1872: ponad 860 okazów; pomoce naukowe: globusy, atlasy i karty geograficzne (28 szt.); wzory rysunkowe (122 szt.); narzędzia fizyczne i matematyczne (25 szt.); zbiory entomologiczne (610 szt.); pudełka zielników (15 szt.); różne okazy (3 szt.); gabinet zoologiczny (58 szt.);
1873: ponad 980 okazów; pomoce naukowe: globusy, atlasy i karty geograficzne (44 szt.); modele gipsowe do nauki rysunku, wzory rysunkowe (195 szt.); instrumenty muzyczne (82 sz.); narzędzia fizyczne i matematyczne (26 szt.); zbiory entomologiczne (610 szt.); pudełka zielników (15 szt.); różne okazy (11 szt.); zbiory rycin, modeli; biblioteka (książki i pisma periodyczne, nuty);
1874: ponad 1000 okazów; pomoce naukowe: globusy, atlasy i karty geograficzne (43 szt.); modele gipsowe do nauki rysunku, wzory rysunkowe (195 szt.); instrumenty muzyczne (73 sz.); narzędzia fizyczne i matematyczne (26 szt.); Okazy zoologiczne (58 szt.); zbiory entomologiczne (610 szt.); pudełka zielników (15 szt.); różne okazy (11 szt.); zbiory rycin, modeli; biblioteka (książki i pisma periodyczne, nuty);
1875: ponad 1100 okazów; pomoce naukowe: globusy, atlasy i karty geograficzne (44 szt.); modele gipsowe do nauki rysunku, wzory rysunkowe (157 szt.); instrumenty muzyczne (113 sz.); narzędzia fizyczne i matematyczne (33 szt.); Okazy zoologiczne (73 szt.); zbiory entomologiczne (610 szt.); okazy grzybów i minerałów (153 szt.); okazy anatomiczne człowieka, w tym oka ucha, krtani i serca (5 szt.); zbiory rycin, modeli; biblioteka (książki i pisma periodyczne, nuty);
1877: ponad 1200 okazów; pomoce naukowe: globusy, atlasy i karty geograficzne, tellurium, planetarium (46 szt.) narzędzia matematyczne i fizyczne (43 szt); modele anatomiczne człowieka i części ciała; okazy zwierząt i ptaków, zbiory entomologiczne (717 szt.); zbiory mineralogiczne (sztuczne grzyby, okazy minerałów, 153 szt.); modele typów ludzkich, narzędzi, materiałów i sprzętów; ryciny (do nauki religii, języka, zoologii i botaniki); modele gipsowe do nauki rysunku, wzory rysunkowe (157 szt.); instrumenty muzyczne (100 szt.); biblioteka (książki i pisma periodyczne, nuty); ogród botaniczny ( ok. 200 gatunków roślin)
1878: ponad 1340 okazów; pomoce naukowe: narzędzia matematyczne i fizyczne (45 szt); okazy zoologiczne (715 szt.); okazy botaniczne (70 szt.); okazy mineralogiczne (130 szt.); okazy przyrodnicze (39 szt.); atlasy, globusy i karty geograficzne (43 szt.); wzory rysunkowe (128 szt.); modele gipsowe (73 szt.); .); modele typów ludzkich, narzędzi, materiałów i sprzętów; ryciny (do nauki religii, „Historii Świętej”, języka, zoologii i botaniki); instrumenty muzyczne (100 szt.); biblioteka (książki i pisma periodyczne, nuty); ogród botaniczny
[1879] pomoce naukowe: jak w roku 1878, wzory do kaligrafii (250 szt.)
1879: ponad 1590 okazów
1880: ponad 1100 okazów (po reorganizacji); przyrządy fizyczne (60 szt.); okazy zoologiczne (443 szt.); okazy botaniczne (188 szt.); okazy mineralogiczne (182 szt.); przyrządy matematyczne i geograficzne (8 szt.); przedmioty do praktycznej nauki geografii (globusy, mapy wypukłe, tellurium, planetarium (9 szt.); mapy i atlasy geograficzne (38 szt.); ryciny historyczne (78 szt.); modele typów ludzkich, materiałów, narzędzi, wyrobów, naczyń i sprzętów (96 szt.)
1881: ponad 1150 okazów; stan jak w roku 1880; zmiany: modele gipsowe do rysunków (73 szt.)
1882: ponad 1150 okazów
1883: ponad 1200 okazów;stan jak w roku 1882; zmiany: przyrządy fizyczne (69 szt.); przyrządy matematyczne i geograficzne (9 szt.); mapy i atlasy geograficzne (46 szt.)
1884: ponad 1590 okazów; przyrządy fizyczne (72 szt.); okazy zoologiczne (732 szt.); okazy botaniczne (196 szt.); okazy mineralogiczne (236 szt.); przyrządy matematyczne i geograficzne (9 szt.); przedmioty do praktycznej nauki geografii (globusy, mapy wypukłe, tellurium, planetarium (9 szt.); mapy i atlasy geograficzne (51 szt.); ryciny historyczne (74 szt.); modele typów ludzkich, materiałów, narzędzi, wyrobów, naczyń i sprzętów (140 szt.); modele gipsowe do rysunku (73 szt.); kilkanaście przyrządów i preparatów chemicznych
1885: ponad 1500 okazów; przyrządy fizyczne (73 szt.); okazy zoologiczne (700 szt.); okazy anatomiczne (4 szt.); okazy botaniczne (196 szt.); okazy mineralogiczne (185 szt.); przyrządy matematyczne i geograficzne (10 szt.); przedmioty do praktycznej nauki geografii (globusy, mapy wypukłe, tellurium, planetarium (20 szt.); mapy i atlasy geograficzne (53 szt.); ryciny historyczne (74 szt.); modele typów ludzkich, materiałów, narzędzi, wyrobów, naczyń i sprzętów (125 szt.); modele gipsowe do rysunku (92 szt.); figury druciane solidometryczne do rysunków (16 szt.); kilkanaście przyrządów i preparatów chemicznych

Różnice ilości okazów wynikają z różnego przyporządkowania zbiorów, włączania i wyłączania z kolekcji „muzealnej” zbiorów graficznych i rysunkowych oraz muzycznych.

dary

1872: Karol Jurkiewicz (zbiór ptaków krajowych, 55 okazów); gabinet entomologiczny (610 okazów w 352 gatunkach);
po 1875: radca stanu Bielski z Petersburga (modele jarzyn z papier mâché); nauczyciel Solarski (zbiór minerałów); hr. Krasiński (okazy pni i drzew) Stanisław hr. Zamoyski (zbiór rycin z historii Polski); Jakób Pik (wypchany paw); B. Skórzewski (okazy ptaków krajowych);
1877 [?]: zbiory mineralogiczne (sztuczne grzyby, okazy minerałów, 153 szt.);
1917 [?]: L. Konitz (popiersie ks. Falkowskiego); d. nauczyciel Instytutu [Władysław Nowicki?] (wydawnictwa Instytutu, broszury w językach obcych dot. głuchoniemych i ociemniałych)