Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej

opis skrócony

Muzeum Rzemiosł i Sztuki stosowanej zostało powołane w 1891 r. przy Oddziale Warszawskiego Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. Działalność Muzeum umożliwiła darowizna finansowa Hipolita Wawelberga oraz pozostałych członków komisji muzealnej, która umożliwiła organizację w 1891 r. sal rysunkowych i kursów. Ekspozycję zbiorów otwarto w 1893 r. w salach wynajętych od Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy ul. Krakowskie Przedmieście 66, prezentowana była tam do 1907 r. W tym samym roku zakupiono parcelę przy ul. Chmielnej 52, gdzie w 1909 r. przeniesiono siedzibę muzeum. Obiekty muzealne pozyskiwane były głównie dzięki ofiarom członków komitetu lub przyjaciół i pracowników Muzeum, w mniejszym stopniu od firm i instytucji, w niewielkim stopniu na drodze zakupów. Muzeum wznowiło swoja działalność w 1925 r., 5 lat później ogłoszono konkurs na projekt nowej siedziby. W 1935 r. podjęto decyzję o likwidacji muzeum i przekazaniu jego majątku na rzecz Instytutu Naukowo-Rzemieślniczego. W czasie II wojny światowej kamienicę przy ul. Chmielnej 52 wraz ze zbiorami zniszczono. Działalności Muzeum Rzemiosł i Sztuk stosowanych nigdy nie wznowiono.

Kalendarium:

1877: - zainicjowanie kursów rysunkowych dla młodzieży rzemieślniczej przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa

1881: - otwarcie w Warszawie wystawy sztuki stosowanej do rzemiosł

1884: - powstanie Oddziału Warszawskiego Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu

1890-10-28: - uzyskanie pozwolenia Generał-Gubernatora Warszawskiego na utworzenie muzeum

1890-11-08: - uzyskanie zgody Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu na otwarcie muzeum

1890: - rozpoczęcie składek na organizację muzeum

1891-01-09: - powołanie Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej przy Oddziale Warszawskim Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu

1892: - przejęcie pomieszczeń po stałej wystawie prób i wzorów w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, depozyt od Muzeum Przemysłu i Rolnictwa

1893-03-25: - otwarcie muzeum dla zwiedzających

1893: - wystawa wyrobów żelaznych (gmach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa)

1895: - wystawa umeblowań stylowych; wystawa afiszów (gmach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa)

1897: - 20.05-30.06. wystawa introligatorska (gmach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa)

1897: - 30.10-20.12. wystawa pracy kobiecej (ul. Wierzbowa 11)

1907: - sformułowanie Ustawy Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej

1909-09-05: - poświęcenie nowej siedziby Muzeum Rzemiosł i Sztuki stosowanej przy ul. Chmielnej 52

1920: - 1920-1925: zajęcie lokalu muzeum przez Państwową Szkołę Budownictwa

1927: - Wystawa ceramiki polskiej

1930: - ogłoszenie konkursu na budowę nowego gmachu Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej

1931: - Wystawa pamiątek i sztuki stosowanej z wojny i światowej i odrodzenie Polski

1935: - decyzja o rozwiązaniu muzeum na rzecz Instytutu Naukowo-Rzemieślniczego

1936: - likwidacja Muzeum

1936-12-04: - inauguracja działalności Instytutu Naukowego Rzemieślniczego im. Pierwszego Marszałka Józefa Piłsudskiego

zmiany w nazwach:
Muzeum rzemieślnicze | Muzeum Sztuki Rzemieślniczej | Muzeum Sztuk Zdobniczych (nazwy nieformalne)

misja:

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Idea powołania Muzeum rzemiosła w Warszawie pojawiła się już w l. 70 XIX w. Inspiracją dla powstania tej placówki były zarówno muzea zagraniczne, m.in. zbiory maszyn i narzędzi udostępnione w 1775 r. w Paryżu, Muzeum w South Kensington (1852) oraz instytucje w Stuttgarcie, Wiedniu, Krakowie czy Lwowie. Starania takie podejmowało grono przemysłowców (m.in. pp. Fraget, Jager, Łapiński, Makowiecki, Nagórny, Adolf Scholtze, Ludwik Speiss, Karol Szlenkier, Aleksander Tomłer), jednak dopiero w 1880 r. koncepcja ta zabierać zaczęła realnego kształtu. Przyczynkiem do podjęcia tematu stworzenia muzeum rzemiosła stała się zorganizowana w 1881 r. Wystawa sztuki stosowanej do przemysłu. W 1884 r. z inicjatywy inżyniera i przemysłowca Władysława Kiślańskiego (1841-1920) powstał w Warszawie Oddział Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu, przy którym utworzono Towarzystwo popierania „Muzeum rzemieślniczego”. Od początku siedzibą dla nowej placówki miały być pomieszczenia w przebudowanym gmachu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy ul. Krakowskie Przedmieście 66. Komitet organizacyjny w składzie: Władysław Kiślański, Andrzej Brzeziński, Samuel Dickstein, Aleksander Feist, Józef Keppe, Józef Kirszrot-Prawnicki, Aleksander Makowiecki, Stanisław Natanson, Władysław Pfeiffer, Stanisław Rotwand, Roman Szewczykowski, Karol Szlenkier i Hipolit Wawelberg zawiązany został w 1890 r., a po uzyskaniu formalnych zgód władzy państwowej (28.10.1890) przystąpiono do organizacji zbiórki publicznej na rzecz muzeum. Powstanie muzeum możliwe było głównie dzięki darowiźnie Hipolita Wawelberga (25 000 rb), co w połączeniu z pozostałymi przekazami dało kwotę początkową w wysokości ponad 37 000 rb (w tym samym roku przeciętna dniówka wynosiła 55 kop). W styczniu 1891 r. powołane zostało Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej, które rok później zajęło pomieszczenia zajmowane wcześniej przez Stałą wystawę prób i wzorów przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. W skład komitetu organizacyjnego (1892) wchodzili: Władysław Kiślański (prezes), Stanisław Rotwand (wiceprezes), Karol Benni, Mathias Bersohn, Samuel Dickstein, Stanisław Hiszpański, Władysław Lepert, Władysław Łatkiewicz, Aleksander Makowiecki, Tomasz Otwinowski, Mieczysław Pfeiffer, Ignacy Szebeko, Roman Szewczykowski, Stefan Szyller, Ludwik Wojno. Wybrani członkowie komitetu (Kiślański, Rotwald i Bersohn) odbyli podróże zagraniczne w celu nawiązania kontaktu oraz zdobycia wiedzy na temat działalności muzeów zagranicznych (m.in. odwiedzili Berlin, Wiedeń, Stuttgart, Paryż, Brema, Frankfurt). W efekcie w 1894 r. muzeum zostało zapisane na listę członków Towarzystwa sztuk pięknych w Petersburgu oraz Union centrale des arts décoratifs w Paryżu.
W ramach działalności komitetu wydzielono trzy sekcje: delegację do sal rysunkowych i kopji wzorów i modeli, zajmującą się urządzaniem sal rysunkowych, delegację działu artystycznego, zajmującą się wyborem okazów i wzorów do zbiorów muzealnych i dzieł do biblioteki, a także delegację finansową, zajmującą się strategia pozyskiwania środków na funkcjonowanie placówki.
W czerwcu 1892 r. uzyskano depozyt od Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, a w marcu 1893 r. muzeum zostało otwarte dla zwiedzających.
Stała wystawa prezentowała zbiory zgromadzone dzięki darom osób prywatnych, firm i instytucji, oraz zakupom (głównie modeli z zagranicy). Eksponaty prezentowane były w przeszklonych drewnianych gablotach pulpitowych i szafach oraz rozmieszczone przy ścianach i pod sufitem. Początkowo nieliczne przekazy nasiliły się wraz z działalnością placówki, z krótką przerwą w czasie I wojny Światowej. Pierwszym kustoszem muzeum był Jan Leski, od 1893 r. funkcję tę pełnił Marcin Olszyński. Dyrektorem muzeum był Władysław Kiślański, którego w 1903 r. zastąpił Karol Benni. W latach 1894-1896 muzeum organizowało pogadanki tematyczne z zakresu rzemiosła, organizowało własne wystawy, uczestniczyło również w wystawach pozawarszawskich, użyczając zgromadzone eksponaty.
Od początku działalności głównym celem muzeum była organizacja kursów rzemieślniczych, które ze względu na ówczesne prawodawstwo nie mogły być prowadzone w szkołach. Równie ważne stało się kompletowanie biblioteki specjalistycznej. Dominację tę widać wyraźnie w sprawozdaniach działalności, która szczególnie w pierwszych latach funkcjonowania placówki w niewielkim stopniu rozwijała kolekcję muzealną bazując na przekazach. Większość dokonywanych zakupów obejmowała modele i pomoce naukowe dla sal rysunkowych, które ze względu na problemy lokalowe przeniesione zostały częściowo na ulicę Śliską (warsztaty rzemieślnicze, 1895) raz Składową 3 (sale kursowe, 1899). Do 1907 r. w gmachu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa znajdowały się wyłącznie eksponaty muzealne.
Najprawdopodobniej już w 1906 r. Muzeum wystąpiło z wnioskiem o wpisanie do rejestru towarzystw i związków guberni warszawskiej, co zaowocowało stworzeniem stosownych przepisów funkcjonowania placówki. Już wówczas podejmowano starania o nową siedzibę. Zgodnie z opublikowaną w 1907 r. ustawą Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej, celem tej instytucji było „spółdziałanie rozwojowi rzemiosł i przemysłu artystycznego”, w § 2 pkt 8 ustawy zapisano, że muzeum gromadzi i utrzymuje „a) okazy i wyroby rzemieślniczych danych i nowych, zasługujących na poznanie i rozpowszechnienie, b) warsztaty i narzędzia rzemieślnicze oraz wszelkiego rodzaju środki pomocnicze, przeznaczone dla rzemiosł i drobnego przemysłu, c) rysunki, fotografie, wzory, modele, i wogóle przedmioty, służące do udoskonalenia rzemiosł i przemysłu artystycznego, d) księgozbiory”.
W 1907 r. zakupiono na rzecz muzeum budynek (lub działkę) przy ul. Chmielnej 52 (na rogu z Wielką), który został dostosowany do funkcji muzealnych. Siedzibę muzeum poświęcono i otwarto dla zwiedzających we wrześniu 1909 r. W piwnicy oświetlonej gazem modelarnia dla prac większych rozmiarów, na parterze znajdowały się sale na zbiory, intarsję drzewną, mieszkanie dyrektora, n pierwszym piętrze sala odczytów i pogadanek, biblioteka, sala rysunkowa i kancelaria, na drugim piętrze dwie sale rysunkowe, modelarnia, kancelaria profesorów, na trzecim piętrze dwie sale rysunkowe i modelarnia, natomiast na czwartym, ostatnim piętrze duża sala rysunkowa z górnym światłem oraz lokal zajmowany przez Oddział malarzy dekoratorów. Na każdym z pięter urządzono mieszkania dla woźnego. Działający przy muzeum Oddział ślusarzy zajmował pomieszczenia przy ul. Szpitalnej. Nowa siedziba pozwoliła na lepsze wyeksponowanie zbiorów, które umieszczono w zamówionych w tym celu szklanych witrynach (16 szt.). W 1916 r. sporządzony został katalog dzieł bibliotecznych, rozpoczęto także porządkowanie zbiorów muzealnych.
W l. 1920-1925 budynek muzeum zajmowany był częściowo przez Państwową Szkołę Budownictwa. W 1925 r. wznowiono działalność wystawienniczą. Rewindykowano również zbiory zapisane muzeum przez Lucjana Biszlagiera i rozpoczęto prace koncepcyjne nad nowa siedzibą muzeum. W 1930 r. ogłoszono zamknięty konkurs na gmach muzealny, jednak nagrodzonego projektu Czesława Przybylskiego nigdy nie zrealizowano. W 1935 r. podjęto decyzję o likwidacji muzeum i przekazaniu jego majątku na rzecz Instytutu Naukowo-Rzemieślniczego, który zainaugurował swoją działalność w grudniu 1936 r. W 1939 r. kamienica przy ul. Chmielnej 52 została zbombardowana, a całkowite jej zniszczenie nastąpiło w 1944 r. Działalności Muzeum Rzemiosł i Sztuk stosowanych nigdy nie wznowiono.

typ:
Muzeum prywatne

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Królestwo Polskie	Mazowsze	Warszawa	od 1891 do 1909

uwagi:

1892: ul. Krakowskie Przedmieście 66 (gmach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa)
1895: ul. Śliska – warsztaty rzemieślnicze
1899: ul. Składowa 3 – dodatkowe sale na kursy rzemieślnicze

Pracownicy:

Władysław Teodor Kisiel-Kiślański
Okres pracy pracownika od 1891
Okres pracy pracownika do 1906

Józef Leski
Okres pracy pracownika od 1892
Okres pracy pracownika do 1893

Karol Benni
Okres pracy pracownika od 1906
Okres pracy pracownika do 1915
przewodniczący komisji Muzeum Rzemiosł i Sztuki stosowanej

Franciszek Krzywda-Polkowski
Okres pracy pracownika od 1916
Okres pracy pracownika do 1918

Marcin Olszyński
Okres pracy pracownika od 1893
Okres pracy pracownika do 1903

Zbiory:

zbiory muzealne

1892 – 400 okazów zagranicznych; księgozbiór 234
1901 – 711 okazów, 317 modeli i wzorów, 213 mebli i sprzętów; księgozbiór 986 dzieł, 1040 tomów
1910 – księgozbiór 1085 dzieł, 1250 tomów
1915 – księgozbiór 1107 dzieł, 1296 tomów
1920 – księgozbiór 1285 dzieł, 1542 tomów
1925 – księgozbiór 1758 dzieł, 2357 tomów

biblioteka: dzieła głównie francuskie i niemieckie, rosyjskie, polskie

1892: dary: ceramika (płyta majolikowa perska XVIII w., 2 talerzyki porcelanowe Korzec, talerz Baranówka, 2 półmiski Delft 1 poł. XVIII, półmisek majolika Miltona z XVIII w. Wenus i Kupido kałamarz majolikowy), wyroby metalowe (5 mosiężnych ikonostasów z XV i XVI w. ze śladami dekoracji; francuskie wieszadło do papierów z żelaza kutego, lichtarz kuty z Norymbergi, żelazna gałązka różana z Belgii, francuski przycisk z żelaza kutego ze stokrotką, kroksztyn z żelaza kutego z XVIII w., żelazne róże, wyrób norymberski współczesny), tkaniny (dywanik); zakupy: okazów i modeli: od Wendlera modele gipsowe ornamentacyjne 57 szt., modele drewniane części maszyn 37 szt., od Zergiebla modele drewniane części maszyn 15 szt., z Królewskiego muzeum sztuki stosowanej modele żelazne 8 szt. (Berlin); od Braci Weschke modele porządków architektonicznych 4 szt., modele gipsowe liści 14 szt. (Drezno); od Speemana modele drewnane do rysunku 38 szt., stolarskie 36 szt., gipsowe 20 szt. (Stuttgart); z Cesarskiej Królewskiej szkoły zawodowej naczynia gliniane w kształcie naczyń greckich 19 szt. (Toeplitz); z cesarskiego austriackiego muzeum sztuki stosowanej modele gipsowe metalizowane 186 szt. (Wiedeń); z Union centrale des arts décoratifs modele części metalowych 25 szt.(Paryż); od Rottermunda modele gipsowe metalizowane okuć 16 szt. (Norymberga); wzory do biblioteki z Wiednia, Stuttgartu, Berlina, Liege, Paryża
1893: dary: ceramika (wazy fajansowe Delft 2 szt., świeczniki 2 szt., wazony fajansowe Rosenberg, talerz fajansowy z Leeds, spodki fajansowe 4 szt., filiżanka porcelanowa, angielskie płytki ścienne porcelanowe 3 szt., płytki ceramiczne fajansowa i z Alhambry), wyroby metalowe (kolekcja żelaznych i brązowych kluczy, klamek, zamków, naczyń miedzianych i brązowych, 210 obiektów, broń z XVIII w., krata żelazna z domu przy ul. Marszałkowskiej, kołatka z domu przy ul. Kościelnej 356, skrzynka żelazna od pieniędzy, drobne wyroby żelazne, ramka stalowa, gałązka żelazna, o kucia do drzwi 7 szt., kasetka żelazna), przedmioty drewniane (rączka drewniana do noszenia paczek, „adry” tj. mozaiki z drewna); tkaniny i odzież (rękawiczki futrzane czarne z jednej skórki, białe z jednej skórki królika, 65 okazów starożytnych), narzędzia i pomoce naukowe (perspektgraf, bryły solidometryczne 19 szt., maszyna do zazębiania kół zegarowych, narzędzia do kucia koni, komplet narzędzi szewskich, warsztat szewski nowego systemu, siatka druciana do wieszania fotografii), obiekty etnograficzne (przedmioty przem. włościańskiego z guberni moskiewskiej, fajka chińska i kapciuch do palenia opium)
1894: sztucznie połączone 2 kawałki drewna, zamek mosiężny do walizy, koronki, galony złote i srebrne, ceramika 24 naczyń z fabryk w Kołomyi, Porembie, Tansteinie, Potyliczy, intarsje 11 szt. od Loshego w Hamburgu, model gipsowy sklepienia gotyckiego kapl. św. Floriana na Pradze, wazon z terrakoty, 3 odlewy gipsowe: Nioby, barana i byka, „adry” tj. mozaiki z drewna, fajka piankowa nadziewana kamieniami, miecz japoński
1900: kolekcja matryc szklanych do wyrobu kamei, sanki z XVIII w. z uprzężą
1906/7: dary: okazy taksydermiczne 65 szt., części maszyn, okazy i próbki materiałów, odlewy gipsowe; zakupy modeli drewnianych z Drezna 8 szt., okazy takydermiczne ptaków 16 szt.
1908/9: dary: przedmioty artystyczne i archeologiczne 28 szt., wyroby z metalu, modele i próbki, narzędzia i części maszyn, pomoce naukowe; zakupy przybory do rysunku, narzędzia chemiczne, tablice naukowe 10 szt., tablice rysunkowe 6 szt.
1909/10: wyr. z metalu (elem. dekoracyjne, szyldy zamków, lichtarz), ceramika (wazony, figurki), varia (wyr. galanteryjne, odciski), pomoce naukowe (próby mat. drewnianych i tkanin)
1910/11: wyr. z metalu (świecznik), meble, varia (modele)
1915/16: wyr. z metalu (kubki, kinkiety, świeczniki), wyr. z papieru (księga, karty, bilety wizytowe, kartony obiciowe), przedmioty artystyczne (akwarele z Kowieńskiego), pomoce naukowe (wzory z drewna 40 szt., okazy taksydermiczne do rysunków 72 szt.)
1916/17: A. Feist (23 próbki drzew), inż. H. Kondratowicz (medale jubileuszowe brązowe 3 szt.), Z. Walc (garnki z piwnic domu przy ul. Wiślanej), Karolowa Benni (talerze marki Korzec, Baranówka, Lubartów 11 szt., półmiski, sosjerka marki Korzec, karafka, koszyczki marki Sławsk i Ćmielów, salaterki 2 szt., kafle z XVIII w. 5 szt.), Z. Jórski (klucz z 1793 r., kompas), Ludwik Teodor Müller (monety z epoki rzymskiej 58 szt.), Stefania Rudzka (talerz manuf. Berlin), J. Korzowska (gablotka z przeróbkami azbestu), Franciszek Krzywda-Polkowski (sztychy Hubermana 2 szt., rysunki S. Noakowskiego 2 szt., prace własne rysunki dokumentacyjne i projektowe, reprodukcje barwne angielskie 3 szt., wyr. ze skóry szelki haftowane z XVIII w., oprawa książki), F. Roliński (obrazy olejne w ramach złoconych 2 szt., fragm. z Zamku Królewskiego w Warszawie ), profesorowa F. Rolińska (wycinanki łowickie 3 szt., pająk z Lubelskiego), Romuald Gutt (plany odręczne miasta Chełm z 1823, Warszawy z 1838), Adam Wardyński (krzak bawełny z liśćmi, owocami i korzonkami), M. Zalewska (parasolka z poł. XIX w., gitara hiszpańska z XVIII w.)
pomoce naukowe: Firma Fr. Martens i A. Daab (modele z drzewa różnych gatunków 48 szt., tektury, modele cegieł i dachówek 52 szt.), W.A. Grochowski (butelki od win i likierów 30 szt.), Z. Szczerbiński (fotel stylowy, nogi gzymsy), Cz. Boczkowska (zbiór motyli 17 szt.), F. Roth (katalogi 6 szt., książka zbiór osób starożytnych), Franciszek Krzywda-Polkowski (próbki wstążek inkrustowanych 4 szt., katalog zapraw drewnianych); zakupy: 20 modeli gipsowych, tablice do nauki rysunku technicznego i architektonicznego, modele żywe, ptaki, zwierzęta
1924/25: dary: tekstylia (wstążki, hafty, próbki tkanin), medale, fotografia; zakupy: kolekcja naczyń wschodnich (54 szt.) przy wsparciu MWRiOP
1927/28: dary: ceramika i szkło 16 sz.(elem. zastaw, figurki porcelanowe, majolika, fajans, naczynia gliniane), wyr. z metalu 4 szt. (świeczniki, lichtarze, biżuteria), wyr. z drewna 12 szt., tkaniny 1 szt. (hafty), wyr. ze skóry 1 szt., varia (dekoracje z włosów, rzeźby ornamentacyjne, przedmioty ludowe), pomoce naukowe (ceramika budowlana), zakupy: ceramika i szkło 47 szt., wyroby z metalu 4 szt., wyr. z drewna 1 szt., tkaniny 1 szt.
1928/29: dary: ceramika i szkło (12 szt.), wyroby z metalu (9 szt.), wyroby ze skóry (3 szt.), wyroby z kamienia (1 szt.), varia (2 sz.), pomoce naukowe (odlewy); zakupy: ceramika i szkło 35 sz. (fajka i kałamarz fajansowy, filiżanki, talerzyki, imbryk z Korca, Baranówki, manufaktur Glińsko, Nieborów, Miśnia, Wiedeń, Kopenhaga, Berlin, Rosyjska Cesarska Fabryka epoka Mikołaja I, majolika, porcelana chińska, wyroby ludowe; szkło – kieliszki Naliboki); wyr. metalowe 1 sz. (blacha mosiężna trybowana od kołpaka załogi klasztoru paulinów w Częstochowie); wyr. drewniane 2 sz. (figura Chrystusa Zmartwychwstałego XVIII w., skrzynka w kształcie beczółki 1782 r.); wyr. z kamienia 1 sz. (puchar z serpentynitu); tekstylia (koronki, hafty, mankiety łowickie, brokat francuski);

Oszacowanie zbiorów muzeum jest trudne do wykonania, ze względu na przyjęte w sprawozdaniach szacunki wartości materialnej, a nie ilościowej kolekcji. Wykonane w czasie działalności muzeum inwentarze muzealne nie zachowały się do czasów obecnych.

Organizacja muzeum (działy)
1892:
I pożytkowy (techniczny) m.in. narzędzia rzemieślnicze, mozaiki, intarsje z drzewa, oprawy do książek, modele domów i kościołów, modele żelazne części maszyn, wyroby galanteryjne, żelazna i ślusarskie, modele i figury gipsowe, figury anatomiczne, modele części architektonicznych, modele gipsowe metalizowane różnych przedmiotów metalowych, naczynia gliniane, bryły solidometryczne, modele liści ornamentacyjnych, odlewy gipsowe wybitniejszych dzieł sztuki czystej i stosowanej, modele drewnianych mostów, wiązań dachowych, kopuł wież i schodów, model maszynerii scenicznych teatru Wielkiego w Warszawie
II rozwojowy (historyczny) historyczne narzędzia i urządzenia, które wyszły z użycia, m.in. kolekcja żelaznych i brązowych kluczy, klamek, zamków, naczyń miedzianych i brązowych, sanki z XVIII w. z uprzężą, haft aplikowany na atłasie pąsowym, krata żelazna z tzw. domku pod filarkami (Marszałkowska), kołatka z domu przy ul. Kościelnej 356, maszyna do zazębiania kół zegarowych z XVIII w., okazy dawnych tkanin, koronki, galony złote i srebrne, odlewy gipsowe pamiątek przechowywanych na Jasnej Górze, 5 mosiężnych ikonostasów z XV i XVI w. ze śladami dekoracji, ceramika polska Korzec, Baranówka, fajans zagraniczny Delft, Rosenberg, majoliki Miltona z XVIII w.;
III wzorowy (modelowy) okazy i rysunki wyrobów rzemieślniczych (analogicznie do działu I).

zakupy: 1892 zagraniczne wzory i modele konieczne dla funkcjonowania muzeum (z funduszu składkowego)

dary

dary: pozyskiwane od artystów, rzemieślników, przemysłowców, osób prywatnych – o dary apelowano m.in. w prasie codziennej
depozyt: Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (1892)

1890: ofiary finansowe jednorazowe: Hipolit Wawelberg (25 000 rb), Stanisław Rotwadl (3 000 rb), Karol Szlenkier (1 000 rb), Jan Bersohn (500 rb), Dawid Rosenblum (300 rb), Mathias Bersohn (200 rb), Władysław Kiślański, Stanisław Wydżga, Ignacy Szebeko, dr Natanson, Henryk Marconi, S, Bergson, Jan Górski, L. Januszkiewicz, Matylda Szleser, N. Mayzner, W. Czosnowski (100 rb); ofiary coroczne: Ludwik hr. Krasiński, Stanisław Rotwald, Karol Szlenkier (100 rb), Towarzystwa Szajbler (200 rb);

1892-1901: Zgromadzenie cieśli w Warszawie (modele drewnianych mostów, wiązań dachowych, kopuł wież i schodów); Józef Guranowski (model maszynerii scenicznych teatru Wielkiego w Warszawie), siostry Miłosierdzia Bronisławy (haft aplikowany na atłasie) Stefan Szyller (odlewy gipsowe); panie: Bentkowska, Brandt z Radomia, Dembowska, M i W. Popławskie, Br. Poświkowa, T. Tomczyńska, Żakowska; panowie: Jan Bersohn, A. Bardziki, Bogdanowicz, L. Dymitrowicz (dzieła naukowe, modele gipsowe, figur i ornamentów, przedmioty konieczne do zajęć rysunkowych), H. Dynowski, P. Ettinger, Frąckiewicz, F. Goebel, O. Grutzberg, M. Grein, J. Guranowski, Heintzel i Kunitzer z Łodzi, St. Hiszpański, H. Koeck, Wł. Kieszkowski, Wł. Kiślański, dr Matlakowski, ks. Matuszewski, Martens, S. Natanson, A. Patzer, E. Perl, Redakcja „Kuriera Warszawskiego”, T. Skonieczny, Słowikowski, K. Szlenkier, Sommer, G.F. Skrędziszewski, M. Urbański, M. Wawrzeniecki,

1892: Mathias Bersohn (porcelana, majolika, fajans), Cyprian Lachnicki (ikonostasy) Roman Szewczykowski (wyroby żelazne); Mieczysław Urbański (kałamarz majolikowy, dywanik); Adam Wiślicki, Henryk Dynowski;

1893: Stanisław Siennicki (kolekcja żelaznych i brązowych kluczy, klamek, zamków, naczyń miedzianych i brązowych, 210 obiektów), Wojciech Bogusławski (broń z XVIII w. , p. Frąckiewicz (krata żelazna z tzw. domku pod filarkami ul. Marszałkowska nr 1379), F. Goebel (kołatka, ul. Kościelna 356), E. van Heukelom z Holandii (wazy fajansowe Delft 2 szt., świeczniki 2 szt., wazony fajansowe Rosenberg), St. Jarnuszkiewicz (skrzynka żelazna od pieniędzy), C. Kirkorowa (talerz fajansowy z Leeds, spodki fajansowe 4 szt., filiżanka porcelanowa), Władysław Leppert (perspektgraf do powiększania rysunków), Józef Leski (rączka drewniana do noszenia paczek), Mazurenko (drewniane bryły solidometryczne 19 szt.), Marcin Osmała (przedmioty przem. włościańskiego z guberni moskiewskiej 25 szt.), St. Rotwand (siatka druciana do wieszania fotografii), Roman Szewczykowski (drobne wyroby żelazne, angielskie płytki ścienne porcelanowe 3 szt., ramka stalowa, gałązka żelazna, okucia do drzwi 7 szt.), Szmidecki (fajka chińska i kapciuch do palenia opium), St. Szyller („adry” tj. mozaiki z drewna, płytki ceramiczne fajansowa i z Alhambry), Ferdynand Woroniecki (maszyna do zazębiania kół zegarowych), D. Żołtyński (kasetka żelazna), Czarkowski (komplet narzędzi szewskich), Heilpern (warsztat szewski nowego systemu), P. Kaczmarski (narzędzia do kucia koni), Krawczyński z Żytomierza (rękawiczki futrzane czarne z jednej skórki), Malinowski (rękawiczki futrzane białe z jednej skórki królika), dar Komitetu Muzeum (65 okazów starożytnych tkanin od p. Cichockiego ze Lwowa)

1894: Mathias Bersohn (koronki, galony złote i srebrne, ceramika 24 naczyń z fabryk w Kołomyi, Porembie, Tansteinie, Potyliczy), Jan Bersohn (intarsje 11 szt. od Loshego w Hamburgu), Wł. Czosnowski (model gipsowy sklepienia gotyckiego kapl. św. Floriana na Pradze), L. Mirosławska (wazon z terakoty), Michał ks. Radziwiłł (3 odlewy gipsowe: Nioby, barana i byka), Wapiński (fajka piankowa nadziewana kamieniami, miecz japoński)

1900: Karol Dittrich (Dietrych) z Żyrardowa (sanki z XVIII w. z uprzężą)
1906/7: W.I. Leski (okazy motyli 49 szt.), hr W. Branicki (okazy taksydermiczne ptaków 16 szt.), Ludwik Dymitorwicz (odlewy gipsowe z natury 2 szt.), W. Teichfeld z Pruszkowa (naczynia z białej gliny 14 szt.), firma Skibiński, firma Białkowski (tafle prób witraży), Towarzystwo Akcyjne W. Gostyński i S-ka (części maszyn i przedmioty ozdobne z kutego żelaza 29 szt.), Towarzystwo Akcyjne Lilpop Rau i Loewenstein (części maszyn 22 szt.), firma Drzewecki i Jeziorański (przedmioty ogrzewalne 13 szt.), Towarzystwo Akcyjne Włodarkiewicz i Siekluki (części maszyn 12 szt.)
1908/9: Ludwik Dymitrowicz (model drewniany świecznika), Société industrielle de Mühhouse [Mulhouse] (próby tkanin i wzorów 4 albumy, Karol Benni (przedmioty artystyczne i archeologiczne 28 szt.); modele i okazy: Zakłady Mechaniczne Borman Szwede i S-ka (części maszyn 15 szt.), Dziewulski i Hauszyld – Fabryka Narzędzi w Warszawie (narzędzia 3 szt.), Kornel Kubacki z Fabryki wyrobów ozdobnych Zieleziński (dekoracje kute 4 szt.), Antoni Mencel (narzędzia i ozdoby 5 szt.), p. Marcińczak (kłódka) Gostyński i S-ka Fabryka wyrobów żelaznych (model), Julian Puchalski (narzędzia 3 szt.), Konstanty Sienkiewicz (imadełko), Joanna Szewczykowska (krata żelazna), Józef Szwabe (Zatrzask), Adam Sułkowski (cyrkiel ), Aleksander Kuczyński (imadło), Wł. Maciejewski Fabryka Fasonów rur kutych (kształtowniki 10 szt.); pomoce naukowe: Stanisław Brukalski (liście suszone werniksowane 21 szt.), Dom komisowy F. Boettin (okaz geologiczny), Hieronim Kondratowicz (zbiór rud i przetworów 42 szt.), Maksymilian Silberberg (okazy przemysłu szklanego 31 szt.)

1909/10: Karl Benni (wazony 5 szt., kapciuch haftowany), S. i T. Fiszerowie (brąz przedstawiający znicz), J. Dziekoński (szyldy starych zamków 2 szt.), Marcin Osmała (szafka mahoniowa z wyr. galanteryjnymi wyr. ludowego i fabrycznego zagranicznego), Stanisław Walewski (zegarek Breguet), pani Waysenhoff (odciski kamei i gemm), pan Żurawski (próby materiałów drewnianych), firma Bracia Łopieńscy (części składowe lichtarza 11 szt.), Société industrielle de Mühhouse [Mulhouse] (próby i wzory tkanin), Cesarska Fabryka Porcelany w Petersburgu (5 figurek)
1910/11: Karol Benni (model barki rybackiej), Ludwik Dymitrowicz (świecznik brązowy), K. Wasilewski (krzesła 4 szt. półki ręcznie malowane 2 szt.), Stanisław Turbia-Krzyształowicz (modele gipsowe)
1915/16: Ludwik Dymitrowicz (stara księga, okazy takstydermiczne ptaków, ssaków, owadów 71 sz.), p. Wieczorkiewicz (okaz dzięcioła pstrego), Karol Benni (pająk 6-ramienny brązowy XVIII w., świeczniki 4 szt., kinkiet, kula granitowa, kubek miedziany, reflektory okrągły, wklęsły, ośmiokątny, misa z blachy, przycisk brązowy, szabaśnik), Franciszek Krzywda-Polkowski (kartony obicia papierowe z XVI w. 3 szt., toporek przedhistoryczny, karty do gry i bilety wizytowe z XIX w.)

1916/17: A. Feist (23 próbki drzew), inż. H. Kondratowicz (medale jubileuszowe brązowe 3 szt.), Z. Walc (garnki z piwnic domu przy ul. Wiślanej), Karolowa Benni (talerze marki Korzec, Baranówka, Lubartów 11 szt., półmiski, sosjerka marki Korzec, karafka, koszyczki marki Sławsk i Ćmielów, salaterki 2 szt., kafle z XVIII w. 5 szt.), Z. Jórski (klucz z 1793 r., kompas), Ludwik Teodor Müller (monety z epoki rzymskiej 58 szt.), Stefania Rudzka (talerz manuf. Berlin), J. Korzowska (gablotka z przeróbkami azbestu), Franciszek Krzywda-Polkowski (sztychy Hubermana 2 szt., rysunki S. Noakowskiego 2 szt., prace własne rysunki dokumentacyjne i projektowe, reprodukcje barwne angielskie 3 szt., wyr. ze skóry szelki haftowane z XVIII w., oprawa książki), F. Roliński (obrazy olejne w ramach złoconych 2 szt., fragm. z Zamku Królewskiego w Warszawie ), profesorowa F. Rolińska (wycinanki łowickie 3 szt., pająk z Lubelskiego), Romuald Gutt (plany odręczne miasta Chełm z 1823, Warszawy z 1838), Adam Wardyński (krzak bawełny z liśćmi, owocami i korzonkami), M. Zalewska (parasolka z poł. XIX w., gitara hiszpańska z XVIII w.); pomoce naukowe: Firma Fr. Martens i A. Daab (modele z drzewa różnych gatunków 48 szt., tektury, modele cegieł i dachówek 52 szt.), W.A. Grochowski (butelki od win i likierów 30 szt.), Z. Szczerbiński (fotel stylowy, nogi gzymsy), Cz. Boczkowska (zbiór motyli 17 szt.), F. Roth (katalogi 6 szt., książka zbiór osób starożytnych), Franciszek Krzywda-Polkowski (próbki wstążek inkrustowanych 4 szt., katalog zapraw drewnianych);