Muzeum chełmskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego

opis skrócony

Muzeum chełmskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego utworzono w 1911 r. w ramach działalności założonego w 1910 r. Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Chełmie. Muzeum gromadziło przede wszystkim okazy paleontologiczne, archeologiczne i etnograficzne. W czasie I wojny światowej, w wyniku działań wojennych zbiory zostały zniszczone. Jego kontynuatorem było utworzone w 1919 r. Muzeum Ziemi Chełmskiej.

Kalendarium:

1910-04-28: - utworzenie Oddziału Chełmskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego

1911-01-01: - wynajęcie lokalu na potrzeby muzeum

1915-08-31: - Pierwsza fala zniszczeń w Chełmie w czasie I wojny światowej nastąpiła w sierpniu i wrześniu 1915 r. Jest to prawdopodobny czas zniszczenia zbiorów muzealnych.

zmiany w nazwach:
Muzeum Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Chełmie (Lubelskim); zbiory muzealne Oddziału PTK w Chełmie, Muzeum Ziemi Chełmskiej

misja:

Zadaniem muzeum było dokumentowanie dziedzictwa ziemi chełmskiej oraz “systematyczna praca w kolekcjonowaniu zbiorów, jak i w utworzeniu biblioteki” Rocznik PTK 1910, s. 124

zakres terytorialny:
Ziemia Chełmska (Chełmszczyzna)

opis instytucji:

W 1910 r. utworzony został Oddział Chełmski Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK), którego prezesem został dr Edward Łuczkowski. Organizacja skupiała miejscową inteligencję, a jej celem było lepsze poznanie regionu, krzewienie patriotyzmu oraz przeciwstawienie się rusyfikacji. Działalność obejmowała przede wszystkim organizację wycieczek krajoznawczych, gromadzenie biblioteki wraz z urządzeniem czytelni z wypożyczalnią oraz gromadzenie zbiorów o charakterze muzealnym.
W styczniu 1911 r. wynajęto lokal w cenie 180 rubli, dzięki czemu można było rozpocząć systematyczną pracę nad kolekcjonowaniem okazów oraz zbiorów bibliotecznych. Lokalizacja muzeum jest trudna do ustalenia. Podjęto także decyzję o utworzeniu sekcji muzealnej i wycieczkowej: “Pierwszą aby rozwinąć zamiłowanie do kolekcjonowania i poszukiwań w dziedzinie krajoznawstwa, drugą aby dość ospały ruch wycieczkowy na rok przyszły ożywić”. Sekcją muzealną kierował Jan Kiciński. Dzięki jego zaangażowaniu i ofiarności od 1911 r. zbiory zaczęły systematycznie rosnąć. Kiciński zapoczątkował i zapoznał uczestników wycieczek ze sposobami poszukiwań, zbierania i kolekcjonowania okazów dla muzeum. Największą przeszkodą w popularyzacji idei krajoznawstwa przez Oddział chełmski PTK był brak ośrodków edukacyjnych i specjalistów wspierających działalność towarzystwa, szczególnie polskiej szkoły średniej. W kolejnych latach zbiory muzealne wzrastały w nieznacznym stopniu, w 1913 r. obejmowało niewiele ponad 500 pozycji inwentarzowych, nieliczne było również grono zwiedzających. W czasie I wojny światowej kolekcja muzealna w większości uległa zniszczeniu.
Nieliczne ocalałe z pożogi wojennej zabytki trafiły w 1919 r. do Gimnazjum im. S. Czarnieckiego, którego ówczesny dyrektor Wiktor Ambroziewicz przystąpił do organizacji Muzeum Ziemi Chełmskiej - kontynuatora tradycji muzealnej Oddziału chełmskiego PTK. Po zakończeniu II wojny światowej organizowaniem muzeum zajął się Kazimierz Janczykowski. Początkowo muzeum znajdowało się w budynku liceum, od 1953 r. zbiory zaczęto przenosić do wyremontowanego budynku dawnego Kolegium Pijarów przy ulicy Lubelskiej 55. W 1972 r. przy muzeum powstała ,,Galeria 72", która dała początek zbiorom Działu Sztuki Współczesnej. Obecnie w Chemie działa Muzeum Ziemi Chełmskiej.

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Królestwo Polskie	Królestwo Polskie	Chełm	od 1911 do 1914

uwagi:

Dokładna data zakończenia działalności muzeum nie jest znana.

Pracownicy:

Jan Kiciński
Okres pracy pracownika od 2020
Okres pracy pracownika do 2020

Zbiory:

zbiory muzealne

1911: “dwie piękne kolekcje minerałów (depozyt J. Kicińskiego), 2 kości mamuta, kręgowe, wspaniale zakonserwowane, kolekcję miejscowych motyli, przeszło sto okazów archeologicznych i paleontologicznych, z różnych stron kraju (z uwzględnieniem chełmskiego) wreszcie kilkanaście okazów z dziedziny przemysłu ludowego”.

1912: wzrost o 97 okazów

1913: ogółem 566 okazów

W skład kolekcji muzealnej wchodziły przede wszystkim okazy przyrodnicze, archeologiczne, paleontologiczne oraz z dziedziny przemysłu ludowego pozyskane podczas wycieczek krajoznawczych.