Zachodniopruskie Muzeum Prowincjalne | Westpreußisches Provinzial Museum

opis skrócony

Westpreußisches Provinzial Museum / Zachodniopruskie Muzeum Prowincjalne zostało założone w 1880 r. z inicjatywy władz miejskich i członków Gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego, którego zbiory, tworzone systematycznie od 1865 r. i eksponowane od 1869 r. stały się podstawą kolekcji. Dyrektorem został wybitny przyrodnik i badacz Hugo Conwentz, który dzięki rozległym zainteresowaniom oraz prowadzonym akcjom terenowym znacznie powiększył istniejącą kolekcję. Znajdowały się w niej zbiory botaniczne, zoologiczne, archeologiczne, etnograficzne. Muzeum istniało do 1945 r.

Kalendarium:

1865: - początki kolekcji Gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego (Naturforschende Gesellschaft in Danzig)

1869: - otwarcie stałej wystawy zbiorów z okazji stulecia urodzin Alexandra von Humboldta

1880-01-04: - Hugo Conwentz dyrektorem muzeum

1880-09-18: - uroczyste otwarcie Westpreußisches Provinzial Museum / Zachodniopruskie Muzeum Prowincjalne przy okazji 53. Ogólnokrajowego Zjazdu Niemieckich Przyrodników i Lekarzy w Gdańsku

1880: - muzeum częścią związku instytucji prowincji wschodniopruskiej (Provinzial-Verband der Provinz Westpreußen)

1885: - zamknięcie ekspozycji prehistorycznej ze względu na brak miejsca na właściwą ekspozycję zbiorów

1886: - remont siedziby muzeum w Zielonej Bramie

1887: - przeniesienie kolekcji przedhistorycznej do Zielonej Bramy; urządzenie ekspozycji entomologicznej

1895: - otwarcie nowego pomieszczenia na pierwszym piętrze w bocznym skrzydle Zielonej Bramy (pom. biurowe i administracyjne); udostępnienie pomieszczeń biurowych na piętrze sklepu przy Hopfengasse 103 (wykorzystywane do rozbiórki budynku w 1903)

1903: - rozbudowa Zielonej Bramy na potrzeby muzeum (nad zachodnim skrzydłem)

1910: - Paul Kumm dyrektorem muzeum

1920: - zmiana nazwy na Państwowe Muzeum Przyrodnicze i Prehistoryczne (Staatliches Museum für Naturkunde und Vorgeschichte)

1923-04-01: - uzyskanie statusu muzeum państwowego

zmiany w nazwach:
1880-1923: Westpreußisches Provinzialmuseum 1923-1945: Staatliches Museum für Naturkunde und Vorgeschichte (Państwowe Muzeum Przyrodnicze i Prehistoryczne)

misja:

Opracowanie w porozumieniu z istniejącymi na terenie prowincji stowarzyszeniami planowej eksploatacji i opracowania obszaru prowincji w zakresie historii naturalnej i archeologii oraz stworzenie głównej instytucji gromadzącej zabytki przyrodnicze i historyczne z terenu Prus Zachodnich.

"Die diesseitige Verwaltung stellte sich von Anfang an die doppelte Aufgabe, einmal in Verbindung mit den in der Provinz schon bestehenden Vereinen eine planmäßige Durchforschung des Gebiets in naturgeschichtlicher und vorgeschichtlicher Beziehung einzurichten, und zweitens eine Hauptsammelstelle der in Westpreußen vorkommenden bemerkenswerten Naturkörper und Altsachen zu werden"

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Westpreußisches Provinzial Museum / Zachodniopruskie Muzeum Prowincjalne powstało w oparciu o zbiory przyrodnicze gromadzone od 1865 r. przez założone w 1743 r. Gdańskie Towarzystwo Przyrodnicze (Naturforschende Gesellschaft in Danzig). Z okazji stulecia urodzin Alexandra von Humboldta (1869) została otwarta stała wystawa zbiorów, które powiększane były m.in. dzięki wsparciu finansowemu przekazywanemu przez władze prowincji. Uzyskanie w 1878 r. niezależności przez Prowincję Prus Zachodnich umożliwiło tworzenie instytucji prowincjalnych. W 1879 r. władze miasta, dzięki zaangażowaniu ówczesnego prezydenta Gdańska Leopolda von Wintera, wyraziły zgodę na utworzenie muzeum, którego pierwszym dyrektorem został Hugo Conwentz (1879). Uroczyste otwarcie Westpreußisches Provinzial Museum / Zachodniopruskie Muzeum Prowincjalne nastąpiło 18 IX 1882, przy okazji 53. Ogólnokrajowego Zjazdu Niemieckich Przyrodników i Lekarzy w Gdańsku.
W 1880 r. muzeum stało się częścią związku instytucji prowincji wschodniopruskiej (Provinzial-Verband der Provinz Westpreußen), co pozwoliło na przeznaczanie środków na jego funkcjonowanie z budżetu przeznaczonego na kulturę i naukę początkowo przez podkomisje ds. historii naturalnej i archeologii, historii, inwentaryzacji zabytków i sztuki, a od 1882 jako prowincjalna komisja ds. muzeów (Provinzial-Kommission zur Verwaltung des Wesipreußischen Provinzial-Museums). Pozwoliło to na zatrudnienie w muzeum m.in. asystentów naukowych i administracyjnych, a także przygotowanie ekspozycji w budynku Zielonej Bramy w siedzibie Towarzystwa Przyrodniczego.
W 1881 r. Conwentz zwrócił się do mieszkańców oraz radnych prowincji o informacje na temat stanowisk i znalezisk archeologicznych, a w 1882 r. rozpoczęto przesyłanie do zarządu poszczególnych landów kwestionariuszy dot. zabytków, starej zabudowy, archeologii, zabytków przyrodniczych, ukształtowania terenu, fauny i flory. Działania te pozwoliły na zwiększenie ekspozycji o dodatkowe pomieszczenie (1883). W 1885 r. ze względu na brak miejsca na właściwą ekspozycję zbiorów część poświęcona prehistorii została zamknięta.
Na potrzeby muzeum w 1886 r. rozpoczęto remont budynku Zielonej Bramy, do której w następnym roku przeniesiono kolekcję przedhistoryczną oraz urządzono ekspozycję entomologiczną. W kolejnych latach oddano do użytku pomieszczenia biurowe i administracyjne (1895).
W latach 90. XIX w. poszerzono zakres działalności muzeum, do którego zgłaszane miały być wszystkie znaleziska archeologiczne przez krajowe służby budowlane (od 1893), w latach 1895-1903 zaczęto tworzyć także kolekcję próbek gleby. W 1903 r. rozpoczęto rozbudowę Zielonej Bramy na potrzeby muzeum (nad zachodnim skrzydłem), do tego czasu część kolekcji muzealnej magazynowana była na piętrze sklepu przy Hopfengasse 103.
W latach 1904–1910 do kolekcji muzealnej przeszły zbiory gdańskiego oddziału Państwowego Urzędu Opieki nad Zabytkami w Prusach. Znaczący wzrost roli muzeum oraz jego kolekcji przyczynił się do decyzji parlamentu prowincji, który zdecydował o rozbudowie muzeum. Do realizacji tego zamierzenia nie doszło ze względu na wybuch I wojny światowej.
W 1920 r. nazwa muzeum została zmieniona na Państwowe Muzeum Przyrodnicze i Prehistoryczne (Staatliches Museum für Naturkunde und Vorgeschichte), oficjalnie statut ten otrzymało ono w 1923 r. Pod koniec lat 30. XX w. zbiory zostały podzielone tematycznie i przeniesione do kilku lokalizacji jako oddziału lub wydzielone muzea. Większość zbiorów uległa rozproszeniu i zniszczeniu w 1945 r.

typ:
Muzeum państwowe władza państwowa

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Niemcy \| Prusy		Gdańsk	od 1865 do 1879

uwagi:

1865: siedziba Gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego (Naturforschende Gesellschaft in Danzig), Frauengasse 26 (ul. Mariacka)

Pracownicy:

Hugo Conwentz
Okres pracy pracownika od 1880
Okres pracy pracownika do 1910

nn Franke
Okres pracy pracownika od 1880
Okres pracy pracownika do 1883

nn Schwalbe
Okres pracy pracownika od 1883
Okres pracy pracownika do 1886

nn Lakowitz
Okres pracy pracownika od 1888
Okres pracy pracownika do 1889

nn Korella
Okres pracy pracownika od 1889
Okres pracy pracownika do 1891

nn Dahms
Okres pracy pracownika od 1891
Okres pracy pracownika do 1892

nn Klimm
Okres pracy pracownika od 1891
Okres pracy pracownika do 1894

Paul Kumm
Okres pracy pracownika od 1910
Okres pracy pracownika do 1922

Zbiory:

zbiory muzealne

1865: zbiory historii naturalnej: przyrodnicze i etnograficzne
1876: zbiory botaniczne i przedhistoryczne; w kolekcji szkielet płetwala zabitego w Heubude w 1874
1880: obiekty z zakresu historii naturalnej, archeologii, etnografii, przyrodnicze; kolekcja bursztynów prof. Menge
1883: tworzenie oddzielnej kolekcji zoologicznej w oparciu o okólniki przesyłane do mieszkańców prowincji
1884: tworzenie oddzielnej kolekcji botanicznej w oparciu o okólniki przesyłane do mieszkańców prowincji; do zbiorów trafił tzw. kamień mnicha eksponowany w ogrodzie klasztoru franciszkanów
1895-1903: kolekcja próbek gleby 14 000 (przekazana do instytutu geologicznego w Berlinie)
1895: pozostałości 11 m łodzi wikingów wykopanej w pobliżu Baumgarth niedaleko Christburga
1897: pozostałości łodzi wykopane w czasie prac ziemnych w Gdańsku
1905: zbiory historii naturalnej: urny twarzowe 300 szt., obiekty afrykańskie

W kolekcji znajdowały się zbiory mineralogiczne, petrograficzne, geologiczne i paleolontologiczne: zbiór bursztynów 3 000 szt.; zbiory przyrodnicze: zoologiczne, zbiór Birschkego 13 000 szt.; zbiór motyli Grentzenberga 9 350 szt.; zbiór chrząszczy Helma 26 000 szt., żubr z Grodna (Orłowicz, 1928). W 1903 r. kolekcja próbekl gleby 14 000 szt. została przekazana do instytutu geologicznego w Berlinie.

Dary i przekazy:

1865: władze prowincji 12 000 marek na przystosowanie lokalu do prezentacji zbiorów
1876: władze prowincji przekazały 6 000 marek na przygotowanie lokalu na 4 piętrze
1889: Niemieckie Towarzystwo Ornitologiczne (Deutsche Ornithologische Gesellschaft)

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Niemcy \| Prusy		Gdańsk	od 1879 do 1945

uwagi:

1879: Zielona Brama (Grüne Tor), Langer Mark 24
1905: 5 budynków