Zbiory Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego: Gabinet zoologiczny
opis skrócony
Kalendarium:
1867: - zamknięcie Szkoły Głównej Warszawskiej, przejście Gabinetu Zoologicznego pod zarząd Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego
1915: - ewakuacja zbiorów Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego do Rostowa; przejście Gabinetu Zoologicznego pod zarząd Uniwersytetu Warszawskiego
1917: - propozycja połączenia zbiorów Muzeum Ornitologicznego hr. Branickich z Gabinetem Zoologicznym
1919: - Umowa RP z Ksawerym Branickim w sprawie połączenia Gabinetu Zoologicznego z Muzeum Branickich, utworzenie Narodowego Muzeum Przyrodniczego w Warszawie
zmiany w nazwach:
misja:
Gromadzenie jak największej liczby gatunków zwierząt krajowych i zagranicznych, jako pomoc dydaktyczna przy nauczaniu studentów, uczniów i miłośników oraz materiał do badań naukowych.
zakres terytorialny:
opis instytucji:
W 1867 r. Gabinet Zoologiczny, kierowany przez Władysława Taczanowskiego przeszedł pod zarząd Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Katedrą Zoologii kierował wówczas August Wrześniowski, który pozostawił Taczanowskiemu całkowitą swobodę w prowadzeniu Gabinetu Zoologicznego. Kolekcja zajmowała część parteru, I piętro, półpiętro i poddasze, część okazów umieszczonych zostało na klatce schodowej. Zapoczątkowana w latach sześćdziesiątych współpraca gabinetu z polskimi podróżnikami i badaczami zaowocowała rozwojem kolekcji zoologicznej. Do zbiorów trafiały okazy przysyłane z polskich ekspedycji naukowych najczęściej wspieranych finansowo przez hr. Branickich. W ten sposób kolekcję zasiliły okazy z Azji i Ameryki Południowej, w tym bogata kolekcja ptaków peruwiańskich zgromadzona przez Jana Sztolcmana, wcześniejszego pracownika Gabinetu.
Malejące zainteresowanie systematyką zoologiczną oraz zaawansowany wiek nadzorującego pracę Wrześniowskiego i kuratora zbiorów Taczanowskiego budził obawy o dalszy los Gabinetu Zoologicznego. Z tego względu Taczanowski przekonał hr. Branickich do założenia własnego muzeum, w którym gromadzone byłyby zbiory z polskich ekspedycji naukowych. Jednocześnie intencją twórców było połączenie zbiorów muzeów z Gabinetem Zoologicznym, które miało nastąpić gdy umożliwią to warunki polityczne. W 1880 r. założone zostało Muzeum ornitologiczne hr. Branickich, do którego kierowane były wszystkie eksponaty. Dyrektorem muzeum został Władysław Taczanowski, wspomagany przez Jana Sztolcmana.
Po śmierci Taczanowskiego (1890) opiekę nad zbiorami przejął Mikołaj Nasonow, który przy pomocy studentów inwentaryzował i porządkował zbiory Gabinetu Zoologicznego, które cieszyły się zainteresowaniem studentów i mieszkańców Warszawy. Mniejszą uwagę poświęcali im badacze i naukowcy, którzy skupili się przy Muzeum ornitologicznym hr. Branickich.
W 1915 r., w związku z przesunięciem linii frontu, podjęto decyzję o przeniesieniu Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego do Rostowa oraz ewakuacji części jego zbiorów. Wywieziono ok. 200 000 okazów, w tym 120 typów opisowych ptaków. Zbiory te nigdy nie zostały zwrócone pomimo starań rządu II Rzeczypospolitej i postanowień traktatu ryskiego. Władze sowieckie twierdziły, że zbiory te uległy zniszczeniu w czasie pożaru magazynu, w którym były przechowywane w Rostowie.
W 1915 r. utworzony został Uniwersytet Warszawski, którzy przejął zbiory Gabinetu Zoologicznego, włączając je do Zakładu Zoologii. Kustoszem Gabinetu został Janusz Domaniewski. W 1917 r., w obliczu wyłaniającej się niezależnej polskiej państwowości, Branicki wyszedł z inicjatywą połączenia zbiorów Uniwersytetu Warszawskiego. W 1919 r. podpisana została umowa w sprawie połączenia Gabinetu Zoologicznego z Muzeum Branickich, a w jej efekcie 24. września tego roku, na mocy Rozporządzenia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (Monitor Polski Nr 224 z d. 16 X 1919), utworzone zostało Narodowe Muzeum Przyrodnicze. Zbiory Muzeum Ornitologicznego zostały przeniesione do pomieszczeń zajmowanych przez Gabinet Zoologiczny w zabudowaniach Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Krakowskie Przedmieście 26/28. W 1935 r. część zbiorów muzeum uległa zniszczeniu w wyniku pożaru, a dalsze straty przyniosły działania wojenne.
typ:
zbiory muzealne przy instytucjach
uczelnie, szkoły
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Mazowsze | Warszawa | od 1869 do 1915 |
uwagi:
Cesarski Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 24/26
część parteru, I piętro, półpiętro i poddasze w gmachu Oddziału Sztuk Pięknych (ob. Wydział Historyczny UW)
Pracownicy:
Władysław Taczanowski
Okres pracy pracownika od 1862
Okres pracy pracownika do 1891
Mikołaj Nasonow
Okres pracy pracownika od 1891
Okres pracy pracownika do 1906
Jakub [Jakow] Szczełkanowcew
Okres pracy pracownika od 1906
Okres pracy pracownika do 1915
Dmitrij Sinicyn
Okres pracy pracownika od ?
Okres pracy pracownika do ?
Janusz Domaniewski
Okres pracy pracownika od 1915
Okres pracy pracownika do 1915
Zbiory:
zbiory naukowe
1878: 530 gat. ssaków, 3 500 gat. ptaków
1880: 546 gat. ssaków, 4 216 gat. ptaków
1865-1869 – okazy fauny z Gujany: ssaki 54 gat., ptaki 347 gat., gady 110 gat., ryby, bezkręgowce: pająki, owady, krocionogi, skorupiaki (Konstanty Jelski)
1870: ryby morskie z Martyniki 100 gat. (Konstanty Jelski)
1870-1874: okazy z Peru (Konstanty Jelski)
1875-1881: kolekcja peruwiańska 600 gat. ptaków, ssaki, jaszczurka, zbiory krocionogów, raków mięczaków (Jan Sztolcman)
1878-1880: kolekcja ssaków i ptaków Peru (Jan Sztolcman), Kamczatki i Wysp Komandorskich (Benedykt Dybowski), ptaki i motyle wysp Askold z okolic Władywostoku (Michał Jankowski), ptaki z Kaszmiru i Tybetu (Stanisław Rembieliński)
Okazy z ekspedycji naukowych: Kaukaz (Ludwik Młokosiewicz), Azja Wschodnia (Michał Jankowski, Benedykt Dybowski, Tomasz Barey), Korea, Peru (Jan Kalinowski), Himalaje (Stanisław Rembieliński), Turkiestan (Władysław Garliński), Azja (Mikołaj Przewalski)
Dary: ptaki, gady i ryby z Abisynii, muszle z Morza Czarnego (Konstanty Rembieliński); okazy z Tunisu (Konstanty Branicki)
Część niezinwentaryzowanych duplikatów została przekazana do Muzeum ornitologicznego hr. Branickich (1880); ewakuacja części zbiorów do Rostowa (1915)
Darczyńcy:
Konstanty Rembieliński (ptaki, gady i ryby z Abisynii, muszle z Morza Czarnego); Konstanty Branicki (okazy z Tunisu)
