opis skrócony

---

Kalendarium:

1803-04-04: - podpisanie przez cesarza “Aktu potwierdzenia Uniwersytetu wileńskiego”

1803-05-18: - ustawa o powołaniu Uniwersytetu Wileńskiego

1832-05-01: - zamknięcie Uniwersytetu

---

zmiany w nazwach:
Konserwatoryum modelów mechanicznych; gabinet maszyn i modelów

misja:

Gromadzenie modeli narzędzi i machin, stworzenie zbioru pomocnego przy prowadzeniu zajęć dydaktycznych.

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Gabinet machin utworzony został przez Waleriana Górskiego, który od 1817 r. Na koszt uniwersytetu szkolił się z dziedziny mechanika na uczelniach zagranicznych.  Na potrzeby gabinetu Uniwersytet zatrudniał rzemieślników do wykonywania modeli. Zbiory podzielone były na kilka działów: Modele machin, wchodzących do składu innych; Modele narzędzi rolniczych; Modele machin, służących do wyrabiania produktów i do różnego użycia w gospodarstwie i fabrykach. Po zamknięciu Uniwersytetu w 1832 r. Zbiory Gabinetu uległy rozproszeniu.

---

typ:
zbiory muzealne przy instytucjach uczelnie, szkoły

---

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Cesarstwo Rosyjskie		Wilno	od 1817 do 1832

---

Pracownicy:

Walerian Górski
Okres pracy pracownika od 1817
Okres pracy pracownika do 1831

---

Zbiory:

zbiory naukowe

Działy:

“I. Modele machin, wchodzących do składu innych: 1. Kołowrot poziomy i przy nim cztery wały, służące do zwijania sznurów dźwigających ciężary; 2. Kołowrot pionowy, jakiego się pospolicie w naszym kraju używa przy fabrykach i statkach wodnych; 3. Szruba bez końca, gatunek kołowrotu; 4. Koło wodne, zwane gończe, które pęd wody pod spód bijącej obraca. Sztuka blaszana; 5. Koło wodne, niedźwiadkiem pospolicie zwane, gdzie woda, lejąc się do skrzynek z wierzchu, obraca je swym ciężarem. Sztuka blaszana; 6. Fontanna przez ciśnienie wody. Sztuka blaszana; 7. Machina do pokazania dzielności klinów i do sprawdzenia doświadczeniem wypadków z rachunku otrzymanych. Sztuka drewniana; 8. Wzór wiązania kół wodnych i osadzania ich na wale, gdy mają być znacznej wielkości. Sztuka drewniana;

II. Modele narzędzi rolniczych: 1. Pług Czuchoński; 2., 3. Sochy używane na Białej Rusi.; 4. Pług angielski pospolity, używany w osadzie angielskiej pod Petersburgiem; 5. Pług angielski dwubruzdowy; 6. Pług angielski do wagowania; 7. Pług angielski dywanowy; 8. Pług angielski do darnowania; 9. Pług angielski do plewidła, służący tam, gdzie się używa machiny do siana; 10. Kosa angielska pospolita; 11. Grabie do rozrzucania darna zerzniętego; 12. Brona angielska pojedyncza; 13. Brona angielska podwójna; 14. Kart, czyli wóz używany w osadzie angielskiej; 15. Walce do równania pola ażeby łatwo i bezpiecznie można było kosić dojrzałe zboże; 16. Pług siedmionarogowy; 17. Pług ręczny, służący do kopania i poruszania ziemi siłą ludzką, bez zaprzęgu;

III. Modele machin, służących do wyrabiania produktów i do różnego użycia w gospodarstwie i fabrykach: 1. Młyn wietrzny, holenderskim zwany, duży, w którym są dwa kamienie górne, służące do mIenia zboża na mąkę, a na dole kamień jeden, do robienia kmp perłowych; 2. Młyn wietrzny holenderski mniejszy, gdzie tylko jest koło na dole zębate, służące do obracania kamieni; 3. Młyn czyli wiatrak stały, gdzie skrzydła mają mch poziomy; 4. Młyn wodny o sześciu kamieniach, obracanych przez trzy tylko wodne koła; 5. Młyn wozowy, który wtenczas tylko miele, gdy konie zaprzężone ciągną go, podobnie jak wóz podróżny, inaczej zwany młynem obozowym. Sztuka drewniana mahoniowa; 6. Młyn prochowy, obracany za pomocą wody, służący do tłuczenia mieszaniny i ziarnowania prochu; 7. Krupiarnia; 8. Żarna, czyli młynek, którego kamień obraca się za pośrednictwem korby; 9. Sieczkarnia, używana w osadzie angielskiej pod Petersburgiem; 10. Sieczkarnia konna; 11. Sieczkarnia, zwana warszawską, obracana siłą ludzką; 12. Sieczkarnia ręczna, której się ruch nadaje za pomocą windy, 13. Młocarnia, obracana za pomocą koni w dyszlu idących, w której cztery wały karbowane idą po podłodze także karbowanej; 14. Tartak pojedynczy do rznięcia tarcic, z jedną piłą, obracany za pomocą wody; 15. Tartak podwójny, gdzie się rznie tarcice, a nadto z drugiej sztuki drzewa wychodzi opiłowany brus czyli belka; 16. Szlifiernia do szlifowania tafel płaskich na zwierciadła zwyczajne i wypukłych na zwierciadła soczewkowe; 17. Kafar Gucewicza, znacznie oszczędzający siłę ludzką, lubo dłuższego w użyciu potrzebujący czasu; 18. Kafary trzy inne; 19. Winda Gucewicza, używana przy budowaniu przez niego katedry wileńskiej; 20. Winda szalkowa; 21. Winda portowa, używana w portach do ładowania lub wynoszenia rozmaitych ciężarów ze statków wodnych; 22. Lewar do podnoszenia pojazdów; 23. Lewar drugi delikatniejszy; 24. Blok czyli polispast; 25. Żuraw konny. Machina miejscowa do podnoszenia i spuszczania ciężarów, której można używać w kopalniach; 26. Machina do wyciągania minerałów z kopalni, obracana za pomocą koła wodnego; 27. Dwadzieścia ośm sztuk, wyrażających działania w kopalniach, sposoby wzmacniania korytarzów i otworów wchodowych; 28. Dwanaście narzędzi, używanych w kopalniach, jakiemi są: młoty, bigi, piesznie -i t. D.; 29. Pompa, zwana "Pater noster«, z rurą okrągłą; 30. Pompa druga, do tej podobna, z rurą kwadratową; 31. Pompa wietrzna, obracana wiatrem, jaka była do 1812 r. Na Pohulance w Wilnie; 32. Pompa, obracana za pomocą korby; 33. Machina do podnoszenia wody pędem rzeki; 34. Śruba Archimedesa, służąca także do podnoszenia wody; 35. Sikawka pożarowa; model po większej części blaszany, wyraża dwie rury pompujące i magazyn, z którego woda bezprzestannie napływa; 36. Olejnia litewska; 37. Olejnia druga, w której razem tłuką się ziarna i za pomocą klinów wyciska się olej. Machina ta działa za pomocą wody; 38. Młyn do tarcia oliwek; 39. Machina do karczowania. 40. Machina do bicia masła, jakiej używają w osadzie angielskiej pod Petersburgiem; 41. Machina do rznięcia kartofli, rzepy, kapusty itd., używana także w osadzie angielskiej; 42. Warsztat pończoszkowy, żelazny cały; 43. Warsztat tkacki czyli krosna do płótna; 44. Warsztat do snowania nici; 45. Warsztat do nawijania szpul; 46. Warsztat do ściskania i równania płótna czyli kolandra; 47. Warsztat do motania talek; 48. Warsztat do zwijania nici w kłębki; 49. Piec »Moskiewskim« zwany, w którym SIę znajduje kilka sklepień przedzielających wnętrze; 50. Piec »Szwedzkim« zwany, w którym lufty idą pod spód, dwa razy okręcając się około czeluści, z dołu w górę i z góry na dół; 51. Piec fizyczny, w którym luft raz na dół tylko SIę zawraca. Czeluść tego pieca służyć może za kominek; 52. Kuchnia włoska; 53. Stępor nożny do tłuczenia rozmaitych rzeczy; 54. Miech drewniany; 55. Wózek sklepowy do spuszczania i wydźwigania beczek; 56. Most bez palów i izbic, drewniany, cały opiera się tylko na fundamentach nadbrzeżnych i utrzymuje się wiązaniem, którego każdą sztukę pojedynczo można odmienić; 57. Magle poruszane za pomocą korby; 58. Świder ziemny; 59. Skrzydła hydrometryczne, czyli machina do mierzenia pędu wody.