Zbiory Arkadii Heleny Radziwiłłowej

opis skrócony

Ogród krajobrazowo-romantyczny Arkadia k. Nieborowa tworzony był w  latach 1778-1821 z inicjatywy Heleny z Przeździeckich Radziwiłłowej. Na terenie ogrodu znajdowały się m.in. Świątynia Diany, wzniesiona w latach 1783-1785, gdzie w największej sali zw. Panteonem umieszczono kolekcję sztuki antycznej, Przybytek Arcykapłana, Dom Murgrabiego, Domek Gotycki, Akwedukt, Amfiteatr, Cyrk Rzymski, Domek Szwajcarski oraz symboliczny nagrobek Księżnej na Wyspie Topolowej. Dla Radziwiłłowej pracowali m.in. Szymon Bogumił Zug, Henryk Ittar, Jan Piotr Norblin, Aleksander Orłowski. Po śmierci Heleny i męża Michała Radziwiłła w 1831, Arkadia stopniowo popadała w ruinę. Antyczne marmury w większości przewieziono do pałacu w Nieborowie i Królikarni. Na pocz. XX wieku, niektóre relikty zostały wmurowane w ściany lub ustawione w tzw. Korytarzu Rzymskim nieborowskiego pałacu, tworząc swego rodzaju lapidarium.


Kalendarium:

1776: - zakup przez Michała Hieronima Radziwiłła wsi Łupia, nad rzeczką Skierniewką pod Nieborowem

1778: - rozpoczęcie prac nad utworzeniem ogrodu krajobrazowo-romantycznego Heleny Radziwiłłowej

1783: - wzniesienie Świątyni Diany

1800: - przygotowanie przez Radziwiłłową Przewodnika po Arkadii w j. francuskim.

1821-04-01: - śmierć Heleny z Przeździeckich Radziwiłłowej

1831: - śmierć Michała Radziwiłła


zmiany w nazwach:

misja:

zakres terytorialny:

opis instytucji:

W 1776 r. Michał Hieronim Radziwiłł zakupił wieś Łupia, nad rzeczką Skierniewką pod Nieborowem. Helena Radziwiłłowa, młoda kasztelanowa, zapragnęła w tym miejscu, wzorem swoich przyjaciółek, a zarazem rywalek na polu mecenatu artystycznego, Izabeli Czartoryskiej - twórczyni Powązek i Puław oraz Izabeli Lubomirskiej – założycielki Mokotowa, założyć wyimaginowaną pasterską krainę szczęścia. Architektoniczną i ogrodową oprawę opracował Szymon Bogumił Zug przy dużym osobistym zaangażowaniu i udziale księżnej. Najwcześniejszym etapem było utworzenie centralnej części ogrodu: czyli wielki staw, ze sztucznie usypanymi wyspami i jego roślinne otoczenie. Ze ściągniętych z pobliskich pól granitowych głazów powstała Grota Sybilli, miejsce zadumy i rozmyślań o tajemnicy życia i śmierci. Nad nią na wzniesieniu, w latach 1795-1797, ustawiono Domek Gotycki z arkadami, jako zamierzona ruina - nieodłączny element angielskich ogrodów. W 1783 r. wzniesiono główną budowlę - Świątynię Diany, zaprojektowaną przez Zuga, tam w największej sali zw. Panteonem umieszczono kolekcję sztuki antycznej. Pod koniec lat 80. XVIII w. powstał Przybytek Arcykapłana z wbudowanymi elem. lapidarialnymi antycznymi i renesansowymi. ). W latach 1785-1789 został zbudowany na Wyspie Topolowej symboliczny nagrobek Księżny z wieloznaczną sentencją łacińską Et in Arcadia ego, wzorowany na Grobowcu Jean Jacques Rousseau w Ermenoville. Ok. 1800 r. zatrudniła młodego architekta Henryka Ittara, powstał wówcza Namiot Rycerza oraz Grobowiec Złudzeń, następnie Domek Szwajcarski w jego wnętrzu Pałac Kryształowy oraz Cyrk Rzymski (1803) i Amfiteatr (1804). Arkadię odwiedzała polska arystokracja, artyści, malarze, rzeźbiarze, poeci, pisarze, dyplomaci. Goście wpisywali się do specjalnie wyłożonej, obok Głowy Niobe, Księgi Pamiątkowej, oprawnej w czerwoną skórę. W 1800 r. właścicielka napisała krótki Przewodnik po Arkadii w j. francuskim. W 1814 r. w Domku Gotyckim, Helena urządziła ,,mieszkanie rycerza'', poświęcone synowi Michałowi Gedeonowi, bohaterskiemu generałowi napoleońskiemu, zgodnie z ideą opartą na romantycznym kulcie przeszłości i bohaterów narodowych.Ogród znalazł się w dziele znanego francuskiego poety Jacques’a Delille’a  Les Jardins. Radziwiłłowa przyjaźniła się z Izabelą Czartoryską, carycą Katarzyną II, od niej otrzymała słynną nieborowską Głowę Niobe. Założycielka Arkadii uzupełniła swoją kolekcję do śmierci w 1821 r. Po śmierci jej i męża Michała Radziwiłła w 1831 r., Arkadia stopniowo popadała w ruinę. Antyczne marmury w większości przewieziono do pałacu w Nieborowie i Królikarni. Na pocz. XX w., niektóre relikty zostały wmurowane w ściany lub ustawione w tzw. Korytarzu Rzymskim nieborowskiego pałacu, tworząc swego rodzaju lapidarium.



typ:
kolekcja prywatna


lokalizacja:

kraj: region: miejscowość: datowanie:
Królestwo Polskie Arkadia (k. Nieborowa) od 1778 do 1821

uwagi:

1778: wieś Łupia 4 km. od Nieborowa, Arkadia - ogród sentymentalno-romantyczny z artefaktami

 


Zbiory:

zbiory muzealne

1778-1821: nieliczne przykłady rzeźby greckiej, głównie architektonicznej, sepulkralnej, wotywnej, mitologicznej i dekoracyjnej-kapitele, stele nagrobne i ołtarze. Rzeźba rzymska-portrety; rzeźba sepulkralna-ołtarzyki nagrobne, kamienne urny na prochy, sarkofagi, rzeźby mitologiczne, również posągi, torsy, figurki, hermy, kolumny; rzeźba architektoniczna-kapitele. Ceramika antyczna, brązy antyczne. W sali głównej Świątyni Diany, zw. Panteonem, umieszczono:"naczynia antyczne, szkatułki i koszyki mahoniowe, kadzielnice na brązowych i marmurowych trójnogach, oprawne w brąz wazony alabastrowe i marmurowe, imitacje waz greckich,... , na stole "liktorskim" - Głowa Niobe, rzymska kopia z II w. n.e., wg hellenistycznego oryginału;...; dwa rzymskie słupki ogrodowe; klasycystyczny trójnóg z główkami - portretami dzieci z epoki julijsko-klaudyjskiej. Bogate zbiory w Pałacu Kryształowym, była tam m.in. głowa Horacego wyrób manufaktury Wedgwooda; W Arkadii również zabytki antykizujące, nowożytne; w ściany Przybytku Arcykapłana wmurowane spolia-m. in. fragmenty nagrobka prymasa Uchańskiego, autorstwa Jana Michałowicza z Urzędowa, z kolegiaty w Łowiczu. Ponadto liczne kopie rzeźb antycznych i nowożytnych.

Darczyńcy: Katarzyna II (z kolekcji petersburskiej, m. in. „Głowę Niobe”); Aleksander I (szklana kopuła do Pałacu Kryształowego (Domku Szwajcarskiego); Marianna Tyzenhauzowa (obraz przedstawiający arkadyjski pejzaż N. Berchema)

Zakupy: u hr. Guriewa w Petersburgu, nabytki sprowadzono morzem przez Gdańsk, “cała kopalnia brązów i marmurów”, u architekta Brenny; zakupy i dary (dwa porfirowe obeliski) od Michała Walickiego

1801: 1801 r. cały okręt “rzymskim cyrkiem, arkofagami i kilkoma obeliskami z granitu”
1802: okazy i rośliny z Berlina
1810: dzieła sztuki z rozprzedaży kolekcji Stanisława Augusta (m. in. brązy);
1816: okazy i rośliny z Berlina

Do najcenniejszych obiektów należały: głowa Niobe - rzymska kopia z II w. n.e., wg hellenistycznego oryginału, dar Katarzyny II, (K. Michałowski, 1951, podaje czas powstania jako IV w. p.n.e.); fragmenty renesansowego nagrobka prymasa Uchańskiego, autorstwa Jana Michałowicza z Urzędowa, z kolegiaty w Łowiczu; manierystyczny maszkaron Guglielmo della Porta; św. Cecylia dłuta Pietro Staggiego i Geniusz Śmierci Iwana Martosa.

Print Friendly, PDF & Email