Zbiory Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych
opis skrócony
Kalendarium:
1860: - utworzenie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych
1894: - konkurs na siedzibę TZSP
1896: - konkurs na siedzibę TZSP
1900-12-15: - inauguracja gmachu „Zachęty” projektu Stefana Szyllera, przy placu Małachowskiego
1900: - utworzenie funduszu Muzeum Sztuk Pięknych
1903-10-15: - otwarcie południowego skrzydła budynku
1912: - przebudowa głównej sali wystawowej, wykonanie górnego oświetlenia
zmiany w nazwach:
misja:
Zgodnie z ustawą (statutem) celem Towarzystwa było: „rozkrzewianie sztuk pięknych w kraju oraz niesienie pomocy i zachęty artystom”, a zwłaszcza młodzieży wychodzącej ze Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie . Zadania te realizowano poprzez organizację wystawy „nieustającej”, zakup najlepszych prac oraz tworzenie kolekcji, biblioteki, publikowanie wydawnictw i druków ulotnych, Ustawa Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskiem, 1860, art. 1
zakres terytorialny:
opis instytucji:
Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie zostało utworzone w 1860, najprawdopodobniej inspiracją do jego utworzenia przyszła z Petersburga. Inicjatorami „Zachęty” byli artyści, przed wszystkim Wojciech Gerson, Alfred Schouppé oraz Marcin Olszyński. Struktura Towarzystwa obejmowała członków rzeczywistych i zwyczajnych, którzy opłacali składki członkowskie, oraz wybieranych przez Komitet Towarzystwa członków honorowych. Prezesami Towarzystwa byli kolejni kuratorzy Okręgu Naukowego Warszawskiego (Rosjanie), jednak rzeczywiste kierownictwo obejmowali ich zastępcy, wybierani spośród polskich członków. Działalnością kierował de nomine prezes, którym był z urzędu rosyjski kurator Okręgu Naukowego Warszawskiego, de facto zaś polski wiceprezes i Komitet składający się w połowie z artystów, a w połowie z miłośników sztuki. Statut przewidywał przeznaczenie dziesięciu procent rocznego dochodu na utworzenie funduszu umożliwiającego gromadzenie zbiorów muzealnych.
Towarzystwo kilkakrotnie zmieniało swoją siedzibę. Początkowo tzw. „wystawa nieustająca”, prezentująca dzieła polskich twórców prezentowana była w pałac Mokronowskich, następnie w Hotelu Gerlacha, pomieszczeniach d. zakonu benedyktyńskiego, w dawnym pawilonie Salonu Ungra przy Pałacu Potockich oraz w budynku Resursy Obywatelskiej. Momentem przełomowym stała się budowa własnego gmachu.Pierwszy konkurs na siedzibę został ogłoszony już w 1862 roku, jednak zrealizowany został projekt zgłoszony dopiero w 3 konkursie (1894).Gmach Zachęty wzniesiono na terenie działki przekazanej przez magistrat, wg projektu Stefana Szyllera. Jego otwarcie nastąpiło w 1900 r., a rozbudowa o dodatkowe skrzydło w 1903 r.
Działalność Towarzystwa koncentrowała się na promowaniu rodzimej twórczości artystycznej, przede wszystkim artystów reprezentujących nurt narodowy jak Jan Matejko, Józef Brandt, z dystansem odnoszono się do artystów-nowatorów, którzy odchodzili od estetyki akademizmu. Towarzystwo zajmowało się przede wszystkim działalnością wystawową. W latach 1900-1918 zorganizowano 326 wystaw indywidualnych, zbiorowych i problemowych oraz pokazów tematycznych. Tworzenie własnej kolekcji nie miało charakteru priorytetowego. Pierwszym dziełem w kolekcji był obraz Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera (1861), zakupiony dzięki składkom publicznym. W taki sam sposób do zbioru trafił obraz Jana Matejki “Bitwa pod Grunwaldem” (1902). Podstawą kolekcji stały się dzieła i zbiory przekazywane do Zachęty przez osoby prywatne. Do najcenniejszych należały donacja Leopolda Burczaka Abramowicza z Wołodarki (1875), Marii z Pawłowskich Jankowskiej, Feliksa Gebethnera, Mathiasa Bersohna, Leona Papieskiego, Wacława Lasockiego czy Emilii Blochowej. Ponadto w kolekcji trafiły zbiory archeologiczne Choynowskiego, a w gmachu przez krótki czas mieściło się Muzeum Przedhistoryczne Erazma Majewskiego. W 1900 r. powołano fundusz Muzeum Sztuk Pięknych, który miał umożliwić stworzenie Galerii Narodowej. Do pierwszych nabytków należały m.in. prace Jacka Malczewskiego, Ferdynanda Ruszczyca, Wojciecha Gersona, Józefa Chełmońskiego, Maksymiliana i Aleksandra Gierymskich. Formalnie fundusz istniał do 1926 r., do realizacji projektu utworzenia Galerii Narodowej nie doszło ze względu na powołanie Muzeum narodowego m.st. Warszawy (1916). Zachęta, pomimo dosyć tradycyjnego gustu, do 1918 roku odgrywała ważną rolę w promowaniu rodzimej twórczości artystycznej i była jedynym, dostępnym dla szerszej publiczności zbiorem artystycznym. ”Zachęta wobec braku innych instytucji stała się miejscem manifestacji polskości deklarowanej w sztuce rodzimej przez tworzących ją artystów, przez odbiorców tej sztuki i przez organizatorów jej wystaw” (Wiercińska 1993: 16).
Towarzystwo kontynuowało swoją działalność wystawiennicza i kolekcjonerska w dwudziestoleciu międzywojennym. W czasie II wojny światowej zbiory Towarzystwa zostały przewiezione do piwnic Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1945 r. zostały włączone do kolekcji muzeum.
typ:
zbiory muzealne przy instytucjach
galerie, salony ekspozycyjne
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Mazowsze | Warszawa | od 1860 do 1862 |
uwagi:
1860-1862: pałac Mokronowskich, róg ul. Krakowskie Przedmieście i Królewskiej
Zbiory:
zbiory muzealne
1860: zakup obrazu Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera
1875: legat kolekcja Leopolda Burczak Abramowicza (13 obrazów)
1900: 1152 pozycji: 137 obrazów olejnych, rzeźb 23, fotografii 238; zapis Feliksa Gebethnera (115 pozycji)
1901: 1321 pozycji: 185 obrazów olejnych, 24 rzeźby
1902: zakup obrazów Malczewskiego, Ruszczyca, Matejki
1903: zakup obrazów Chełmońskiego, Gersona, Gierymskich, Pankiewicza; dary: Emilia Bloch (ok. 1000 rysunków), Wacław Lasocki, Mathias Bersohn, Maria Siemiradzka (obraz Dirce Chrześcijańska Siemiradzkiego), Antoni Bohdanowicz (autoportret Anny Bilińskiej-Bohdanowicz), rodzina Wojciecha Gersona (Odpoczynek), rodzina Jana Ciąglińskiego (zespół dzieł artysty), Ludwik Norblin, Artur Bardzki,
1906: zakup obrazów Kędzierskiego, Żmurki, Pillatiego, Wyspiańskiego, Stanisławskiego; dary: kolekcja Józefa Choynowskiego
1908: zakup obrazów: Gierymskich, Dunikowskiego; dar Józefa hr. Tyszkiewicza z Łohojska
1915: kolekcja Leona Papieskiego
darczyńcy: Leopold Burczak Abramowicz, Artur Bardzki, Mathias Bersohn, Emilia Blochowa, Feliks Gebethner, Stanisław Hassewicz, Wacław Lasocki, Ludwik Norblin, Leon Papieski
Zbiory powiększano poprzez dary, zakupy, zbiórki publiczne. Do najcenniejszych dzieł ze zbiorów należały obraz Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera oraz obraz Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Mazowsze | Warszawa | od 1862 do 1869 |
uwagi:
1862-1869: Hotel Gerlacha (ob. w tym miejscu znajduje się Hotel Europejski)
Zbiory:
zbiory muzealne
1860: zakup obrazu Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera
1875: legat kolekcja Leopolda Burczak Abramowicza (13 obrazów)
1900: 1152 pozycji: 137 obrazów olejnych, rzeźb 23, fotografii 238; zapis Feliksa Gebethnera (115 pozycji)
1901: 1321 pozycji: 185 obrazów olejnych, 24 rzeźby
1902: zakup obrazów Malczewskiego, Ruszczyca, Matejki
1903: zakup obrazów Chełmońskiego, Gersona, Gierymskich, Pankiewicza; dary: Emilia Bloch (ok. 1000 rysunków), Wacław Lasocki, Mathias Bersohn, Maria Siemiradzka (obraz Dirce Chrześcijańska Siemiradzkiego), Antoni Bohdanowicz (autoportret Anny Bilińskiej-Bohdanowicz), rodzina Wojciecha Gersona (Odpoczynek), rodzina Jana Ciąglińskiego (zespół dzieł artysty), Ludwik Norblin, Artur Bardzki,
1906: zakup obrazów Kędzierskiego, Żmurki, Pillatiego, Wyspiańskiego, Stanisławskiego; dary: kolekcja Józefa Choynowskiego
1908: zakup obrazów: Gierymskich, Dunikowskiego; dar Józefa hr. Tyszkiewicza z Łohojska
1915: kolekcja Leona Papieskiego
darczyńcy: Leopold Burczak Abramowicz, Artur Bardzki, Mathias Bersohn, Emilia Blochowa, Feliks Gebethner, Stanisław Hassewicz, Wacław Lasocki, Ludwik Norblin, Leon Papieski
Zbiory powiększano poprzez dary, zakupy, zbiórki publiczne. Do najcenniejszych dzieł ze zbiorów należały obraz Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera oraz obraz Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Mazowsze | Warszawa | od 1868 do 1884 |
uwagi:
1868/69-1884: pomieszczenia d. zakonu benedyktyńskiego (późniejsza siedziba Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, ul. Krakowskie Przedmieście 66
Zbiory:
zbiory muzealne
1860: zakup obrazu Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera
1875: legat kolekcja Leopolda Burczak Abramowicza (13 obrazów)
1900: 1152 pozycji: 137 obrazów olejnych, rzeźb 23, fotografii 238; zapis Feliksa Gebethnera (115 pozycji)
1901: 1321 pozycji: 185 obrazów olejnych, 24 rzeźby
1902: zakup obrazów Malczewskiego, Ruszczyca, Matejki
1903: zakup obrazów Chełmońskiego, Gersona, Gierymskich, Pankiewicza; dary: Emilia Bloch (ok. 1000 rysunków), Wacław Lasocki, Mathias Bersohn, Maria Siemiradzka (obraz Dirce Chrześcijańska Siemiradzkiego), Antoni Bohdanowicz (autoportret Anny Bilińskiej-Bohdanowicz), rodzina Wojciecha Gersona (Odpoczynek), rodzina Jana Ciąglińskiego (zespół dzieł artysty), Ludwik Norblin, Artur Bardzki,
1906: zakup obrazów Kędzierskiego, Żmurki, Pillatiego, Wyspiańskiego, Stanisławskiego; dary: kolekcja Józefa Choynowskiego
1908: zakup obrazów: Gierymskich, Dunikowskiego; dar Józefa hr. Tyszkiewicza z Łohojska
1915: kolekcja Leona Papieskiego
darczyńcy: Leopold Burczak Abramowicz, Artur Bardzki, Mathias Bersohn, Emilia Blochowa, Feliks Gebethner, Stanisław Hassewicz, Wacław Lasocki, Ludwik Norblin, Leon Papieski
Zbiory powiększano poprzez dary, zakupy, zbiórki publiczne. Do najcenniejszych dzieł ze zbiorów należały obraz Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera oraz obraz Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Mazowsze | Warszawa | od 1884 do 1896 |
uwagi:
1884: dawny pawilon Salonu Ungra przy Pałacu Potockich, ul. Krakowskie Przedmieście 15
Zbiory:
zbiory muzealne
1860: zakup obrazu Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera
1875: legat kolekcja Leopolda Burczak Abramowicza (13 obrazów)
1900: 1152 pozycji: 137 obrazów olejnych, rzeźb 23, fotografii 238; zapis Feliksa Gebethnera (115 pozycji)
1901: 1321 pozycji: 185 obrazów olejnych, 24 rzeźby
1902: zakup obrazów Malczewskiego, Ruszczyca, Matejki
1903: zakup obrazów Chełmońskiego, Gersona, Gierymskich, Pankiewicza; dary: Emilia Bloch (ok. 1000 rysunków), Wacław Lasocki, Mathias Bersohn, Maria Siemiradzka (obraz Dirce Chrześcijańska Siemiradzkiego), Antoni Bohdanowicz (autoportret Anny Bilińskiej-Bohdanowicz), rodzina Wojciecha Gersona (Odpoczynek), rodzina Jana Ciąglińskiego (zespół dzieł artysty), Ludwik Norblin, Artur Bardzki,
1906: zakup obrazów Kędzierskiego, Żmurki, Pillatiego, Wyspiańskiego, Stanisławskiego; dary: kolekcja Józefa Choynowskiego
1908: zakup obrazów: Gierymskich, Dunikowskiego; dar Józefa hr. Tyszkiewicza z Łohojska
1915: kolekcja Leona Papieskiego
darczyńcy: Leopold Burczak Abramowicz, Artur Bardzki, Mathias Bersohn, Emilia Blochowa, Feliks Gebethner, Stanisław Hassewicz, Wacław Lasocki, Ludwik Norblin, Leon Papieski
Zbiory powiększano poprzez dary, zakupy, zbiórki publiczne. Do najcenniejszych dzieł ze zbiorów należały obraz Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera oraz obraz Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Mazowsze | Warszawa | od 1896 do 1900 |
uwagi:
1896: budynek Resursy Obywatelskiej, ul. Krakowskie Przedmieście 64
Zbiory:
zbiory muzealne
1860: zakup obrazu Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera
1875: legat kolekcja Leopolda Burczak Abramowicza (13 obrazów)
1900: 1152 pozycji: 137 obrazów olejnych, rzeźb 23, fotografii 238; zapis Feliksa Gebethnera (115 pozycji)
1901: 1321 pozycji: 185 obrazów olejnych, 24 rzeźby
1902: zakup obrazów Malczewskiego, Ruszczyca, Matejki
1903: zakup obrazów Chełmońskiego, Gersona, Gierymskich, Pankiewicza; dary: Emilia Bloch (ok. 1000 rysunków), Wacław Lasocki, Mathias Bersohn, Maria Siemiradzka (obraz Dirce Chrześcijańska Siemiradzkiego), Antoni Bohdanowicz (autoportret Anny Bilińskiej-Bohdanowicz), rodzina Wojciecha Gersona (Odpoczynek), rodzina Jana Ciąglińskiego (zespół dzieł artysty), Ludwik Norblin, Artur Bardzki,
1906: zakup obrazów Kędzierskiego, Żmurki, Pillatiego, Wyspiańskiego, Stanisławskiego; dary: kolekcja Józefa Choynowskiego
1908: zakup obrazów: Gierymskich, Dunikowskiego; dar Józefa hr. Tyszkiewicza z Łohojska
1915: kolekcja Leona Papieskiego
darczyńcy: Leopold Burczak Abramowicz, Artur Bardzki, Mathias Bersohn, Emilia Blochowa, Feliks Gebethner, Stanisław Hassewicz, Wacław Lasocki, Ludwik Norblin, Leon Papieski
Zbiory powiększano poprzez dary, zakupy, zbiórki publiczne. Do najcenniejszych dzieł ze zbiorów należały obraz Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera oraz obraz Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Mazowsze | Warszawa | od 1900 do 1939 |
uwagi:
1900 gmach Zachęty przy placu Małachowskiego 3
Zbiory:
zbiory muzealne
1860: zakup obrazu Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera
1875: legat kolekcja Leopolda Burczak Abramowicza (13 obrazów)
1900: 1152 pozycji: 137 obrazów olejnych, rzeźb 23, fotografii 238; zapis Feliksa Gebethnera (115 pozycji)
1901: 1321 pozycji: 185 obrazów olejnych, 24 rzeźby
1902: zakup obrazów Malczewskiego, Ruszczyca, Matejki
1903: zakup obrazów Chełmońskiego, Gersona, Gierymskich, Pankiewicza; dary: Emilia Bloch (ok. 1000 rysunków), Wacław Lasocki, Mathias Bersohn, Maria Siemiradzka (obraz Dirce Chrześcijańska Siemiradzkiego), Antoni Bohdanowicz (autoportret Anny Bilińskiej-Bohdanowicz), rodzina Wojciecha Gersona (Odpoczynek), rodzina Jana Ciąglińskiego (zespół dzieł artysty), Ludwik Norblin, Artur Bardzki,
1906: zakup obrazów Kędzierskiego, Żmurki, Pillatiego, Wyspiańskiego, Stanisławskiego; dary: kolekcja Józefa Choynowskiego
1908: zakup obrazów: Gierymskich, Dunikowskiego; dar Józefa hr. Tyszkiewicza z Łohojska
1915: kolekcja Leona Papieskiego
darczyńcy: Leopold Burczak Abramowicz, Artur Bardzki, Mathias Bersohn, Emilia Blochowa, Feliks Gebethner, Stanisław Hassewicz, Wacław Lasocki, Ludwik Norblin, Leon Papieski
Zbiory powiększano poprzez dary, zakupy, zbiórki publiczne. Do najcenniejszych dzieł ze zbiorów należały obraz Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera oraz obraz Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki
