opis skrócony

---

Kalendarium:

1783: - utworzenie Gabinetu Historii Naturalnej Szkoły Głównej Koronnej w Collegium Physicum

1805: - kierownictwo katedry Zoologii i Mineralogii, przydzielona do Wydziału lekarskiego otrzymuje Baltazar Hacquet

1809: - kierownictwo otrzymuje Alojzy Estreicher (do 1843)

1810: - zakup kolekcji Hacqueta - początek zbiorów Gabinetu zoologicznego (same zwierzęta)

1815-07-17: - podział Gabinetu historii naturalnej na: Gabinet Zoologii oraz Gabinet Mineralogii

1815: - utworzenie Wolnego Miasta Krakowa z okręgiem, zachowanie niezależności uniwersytetu

1818: - Gabinet Zoologiczny otrzymuje stałe dotacje

1834: - włączenie Gabinetu zoologicznego do zakładów naukowych Wydziału Lekarskiego

1842: - przeniesienie gabinetu do nowych sal

1850: - wydzielenie się z Katedry Historii Naturalnej Katedra Zoologii i Anatomii Porównawczej; objęcie kierownictwa Katedry Zoologii przez Oskara Schmidta

1858: - objęcie kierownictwa Katedry Zoologii przez Karola Brühla

1861: - zarząd nad Muzeum przejmuje Ignacy Czerwiakowski

1863: - zarząd nad Muzeum przejmuje Maksymilian Siła-Nowicki

1870: - opracowanie i uporządkowanie zbiorów przez Nowickiego, przy współpracy wiedeńskich i niemieckich specjalistów; przekazanie 8000 szt dubletów do gimnazjów

1891: - zarząd nad Muzeum przejmuje Antoni Wierzejski

1912: - zarząd nad Muzeum przejmuje Michał Siedlecki

---

zmiany w nazwach:
1855: Muzeum Zoologiczne

misja:

Gromadzenie jak największej liczby okazów, jako pomoc dydaktyczna przy nauczaniu studentów oraz jako materiał do badań naukowych.

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Gabinet  Historii Naturalnej został utworzony w 1783 r. przy Wydziale Lekarskim Głównej Koronnej w Krakowie. W 1805 r. kierownictwo katedry Zoologii i Mineralogii objął Baltazar Hacquet, a następnie Alojzy Estreicher. W 1810 r. zakupiono pierwszą kolekcję zoologiczną (kolekcji Hacqueta). W 1811 r. w związku z reorganizacją Uniwersytetu krakowskiego nastąpił podział katedry historii naturalnej na katedrę zoologii i botaniki oraz katedrę mineralogii i geologii, oraz praktyczne rozdzielenie Gabinetu Historiii Naturalnej na Gabinet Zoologii i Botaniki oraz Gabinet Mineralogii i Geologii. Formalny podział zbiorów nastąpił w 1815 r., a dozór nad Gabinetem Zoologicznym i Ogrodem Botanicznym przekazany został kierownikowi katedry zoologii. Wraz z przekształceniem szkoły w Uniwersytet Jagielloński uczelnia otrzymała stałe dotacje na rozwój zbiorów. Od 1817 r. Gabinet znalazł się na oddziale Matematyczno-Fizycznym, a następnie stanowił jeden z zakładów naukowych Wydziału Lekarskiego. W 1821 r. kierujący Gabinetem Estreicher przystąpił do opracowania inwentarza zbiorów, które zostały podzielone na 8 sekcji: zwierzęta całkowite, Niektóre części zwierzęce, Niektóre preparaty zootomiczne, Części zwierzęce kopalne, Płody zwierzęce naturalne, Płody zwierzęce chorobowe, Produkty sztuczne, Inkrustacje. Prowadzony przez Estreichera Inwentarz (w j. Polskim, niemieckim, francuskim, łacińskim) daje możliwość prześledzenie wzrostu kolekcji gabinetu (por. Beiersdorf).

W 1833 r., wraz z kolejną reorganizacją uczelni Gabinet Zoologiczny przeszedł pod zarząd katedry historii naturalnej przy Wydziale Lekarskim. Krytyka skierowana wobec działalności Estreichera (niesłuszna), przyczyniła się do kontroli zbiorów. Wykonane w 1834 r. Skontrum wykazało m.in. okazy niezwiązane z zoologią (ubiór grenlandzki, mumia egipska - dary). Istotny rozwój zbiorów dokonany pod kierunkiem Estreichera przyczynił się do przeniesienia kolekcji do nowych pomieszczeń  w przybudówce Kolegium Fizycznego (1842). Nie zmieniło to jednak trudnej sytuacji finansowej gabinetu, który borykał się z niedoinwestowaniem i brakiem odpowiedniego miejsca dla zbiorów.

Po przejściu Estreichera na emeryturę Gabinet kilkakrotnie zmieniał kierownictwo. W 1850 r. z Katedry Historii Naturalnej wyłoniła się Katedra Zoologii i Anatomii Porównawczej, na czele Katedry Zoologii stanął Oscar Schmidt, który jako pierwszy użył dla opisania zbiorów określenia Muzeum Zoologiczne. W 1863 r. Kierownikiem katedry został Maksymilian Siła Nowicki, który zinwentaryzował zbiory oraz rozwinął je do poziomu europejskiego. Po 1880 r. Rozwój Gabinetu był znacznie wolniejszy, co wynikało z trudności lokalowych. Kolejnym kierownikiem muzeum został Antoni Wierzejski (1891), który wzbogacił kolekcję o zbiór gąbek oraz fauny jezior tatrzańskich, a następnie Michał Siedlecki (1912), który powiększył zbiory muzeum o okazy fauny egzotycznej z Cejlonu i Jawy. Tradycja gromadzenia okazów zoologicznych jest Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

---

typ:
zbiory muzealne przy instytucjach uczelnie, szkoły

---

lokalizacja:

kraj:	region:	miejscowość:	datowanie:
Austro-Węgry	Galicja Zachodnia	Kraków	od 1783 do 1939

uwagi:

Kolegium Fizyczne, ul. św. Anny 6

---

Pracownicy:

Alojzy Rafał Estreicher
Okres pracy pracownika od 1809
Okres pracy pracownika do 1843

Ignacy Kozubowski
Okres pracy pracownika od 1841
Okres pracy pracownika do 1842
preparator

Edward Oskar Schmidt
Okres pracy pracownika od 1855
Okres pracy pracownika do 1857

Kamil Heller
Okres pracy pracownika od 1858
Okres pracy pracownika do 1861

Maksymilian Nowicki
Okres pracy pracownika od 1866
Okres pracy pracownika do 1890

Antoni Wierzejski
Okres pracy pracownika od 1891
Okres pracy pracownika do 1912

Michał Siedlecki
Okres pracy pracownika od 1912
Okres pracy pracownika do 1940

---

Zbiory:

zbiory muzealne

1809: 434 okazów
1823: 3067 okazów
1823-1835: przybyło 2241 okazów
1835: 5304 okazów
1855: 14 837 okazów
1863: 19 642 okazów
1871: 31 373 okazów
1873: 32 746 okazów
1874: 33 229 okazów
1876: 36 041 okazów
1880: 36 291 okazów
1891-1901: przybyło 988 okazów

1809: okazy zwierząt ssących, robaków, ptaków, gadów, płazów, ryb, owadów, ślimaków, muszli, drzew suchych gatunków (zakupy)
1810: kolekcja Hacqueta, zbiory zoologiczne (same zwierzęta), wraz ze sprzętami, szafami, stołami, machinami i biblioteką, z d. Gabinetu Historii Naturalnej
1815: małże, ślimaki, zwierzokrzewy
1823: ssaki, ptaki, gady, ryby, owady, ślimaki i małże, korale, inne zwierzęta niższe)
1832: nabycie od Heckla w Wiedniu kompletnego zbioru passerów, czyli wróbli europejskich, w 560 egzemplarzach “jak najpięk­niej wypchanych”,
1835: “5309 numerów zwierząt i płodów naturalnych, z tego 434 nr z epoki Haqueta i ks. Sołtyka”

Raport Estreichera: „Gabinet zoologiczny od r. 1809 założony,obejmuje w sobie 5,304 numerów zwierząt i płodów naturalnych. Z tych 434 rodzajów pochodzi z epoki Hacquetowskiej, tudzież z przybytków później legatem J.W X. Sołtyka Akademii ofiarowanych. “

1835: zbiór owadów twardoskrzydłych, skorupiastych i innych przez p. Gysfelina entomologa w Wiedniu uzbieranych i ułożonych, z wielu nowymi gatunkami,
1839: kolekcja entomologiczna z daru Estreichera: owadów twardoskrzydłych rodzajów 330, gat. 1 666, szt. 9720; owadów łuskoskrzydłych rodzajów 107, gat. 734, szt. 2298; ogółem 460 rodzajów, gat. 2400, szt. 12,000.
1843: 16 szt. ssaków, 28 szt. ptaków, 5 szt. gadów, 10 szt. ryb, 2 szt. skorupiaków, m.in. lew azjatycki, biała sarna z lasów rządowych Jaworznickich, latawiec [?], wąż dachówkowaty i jaszczur­ka iguana; narzędzia i sprzęty do preparacji okazów (66 par oczu paryskich)
1844: 22 szt. skór zwierząt afrykańskich (13 szt. Ssaków: skoczki, (dipus),ostrowidze rude , gazela, 9 szt. Ptaków: sokół modrak, 5 szt. Jaszczurów 2 szt. węży), skóra dzika, skóra psa z Ameryki północnej (nowofundland); skóry ptaków: tracz białobrzuchy, szablodziób, miodoskaz, koliber; mrówkojad; leniwiec, torbacz, 7 szt. Ptaków, krokodyl, skóra z kozy angorskiej, 2 opończe: algierska i egipska
1845: 198 okazów taksydermicznych (100 ze zwierząt krajowych, a 98 ze zwierząt zagranicznych), m.in. 2  małpy, nur biegunowy, gęś pręgowana, 2 kaczki lodowate; 26 szt. ptaków, 10 szt. Ssaków z Hamburga, m.in. lampart, dziobak; 12 szt. Ptaków z Drezna: łódkodziób, czerwonak, gołąb zielony, 7  szt. ssaków: lis biegunowy, ostronos szary, popielica i polatucha
1845-1846: 172 owadów, i kilka zwierząt
1854: 9 000 chrząszczy; 90 gat. Małży
1862: 296 gat.ptaków w 1194 okazach
do 1862: Okazy ryb, płazów, gadów i mięczaków; 20 000 okazów: 16 000 ptaki, chrząszcze i muszle; 4000 pozostałe grupy zwierząt; dublety
1870: 4500 gatunków w 12 000 egzemplarzach; ssaki 168 gat (231 egz); ptaki 732 gat (1280 egz.); gady i płazy 136 gat. (224 egz.); ryby 247 gat. (353 egz.); owady: Prostoskrzydłe 82 gat. (427 egz.), Sieciarki 113 gat.(239 egz.), Chrząszcze 3748 gat. (10 500 egz.), Błonkoskrzydłe 750 gat.(1616 egz.), Motyle  2920 gat. (4516 egz.), Muchówki 1170 gat. (2612 egz.), Pluskwiaki, Wije, pajęczaki 509 gat. (1153 egz.), Skorupiaki 244 gat. (715 egz.), robaki (vermes) 113 gat. (248 egz.), Mszywioły 49 gat. (65 egz.), Mięczaki 1360 gat. (5431 egz.), Szkarłupnie 67 gat. (211 egz.), Jamochłony 85 gat. (146 egz.), Pierwotniaki 23 gat. (29 egz.)

1887: 15 500 gatunków  w 36 000 egzemplarzach

dary

Nowicki (kolekcja motyli gromadzona własnoręcznie i przez studentów); prof. Kozubowski; hr. Dzieduszycki; Taczanowski z Warszawy; hr. Mniszech z Paryża; hr. Branicki (dublety pozyskiwane przez Jelskiego z Gujany i Peru na rzecz Gabinetu Warszawskiego - przekazy przez Taczanowskiego); Aleksander Kremer (pozostałości dawnego zbioru Liceum Krzemienieckiego); hr Sołtyk, (małże, ślimaki, zwierzokrzewy); I. Czerwiakowski (172 owadów, i kilka zwierząt); p. Estreicherowa (9 000 chrząszczy); ks. Titus z Wiednia (90 gat. małży);  hr Kazimierz Wodzicki (296 gat.ptaków w 1194 okazach); J.W. Komisarz [?] (sęp brodaty z Galicji, wypchany) Franciszek Ciesielski (skóry zwierząt afrykańskich); Aurelian Poletyło (skóra dzika); Felicjan Darowski (skóra nowofundlanda); W. Dudkiewicz (tracz białobrzuchy), Czerwiakowski (szablodziób, miodoskaz, koliber), Kamila Bystrzonowska (skóra wyprawiana z kozy angorskiej, 2 opończe, algierska i egipską); W. Majer (ptaki), Rudolf Steinkeller (małpy), W. Cathern dyrektor prywatnego zakładu technicznego w Dreźnie (ptaki).

“W r. 1834 darował Gabinetowi p. Ludwik Bystrzański, uczeń Uniwersytetu Jagiellońskiego, mumię białą egipską w trumnie z drzewa sykomorowego, o podwójnym wieku, z hieroglifami pięknie wyrobionemi. Prócz tego posiada gabinet całkowity ubiór miesz­kańca wyspy Kadiaka, odkrytej przez Bellinga, ofiarowany professorowi Hacquetowi przez Pallasa na pamiątkę jego odwiedzin w Turcyi”.

zakupy i wymiana

1832: Wiedeń (kolekcja wróbli)
1844: Hamburg (mrówkojad, leniwiec, torbacz, ptaki)
1845: Hamburg (ssaki), Drezno (ptaki i ssaki);  (Nowicki): okazy egzotyczne: okazy od Dybowskiego z Syberii; Teofila Żebrawskiego i hr. Wodzickiego;
1855: Muzeum wiedeńskie (modele młodych rozgwiazd i trzewiaki)

Wymiana (Nowicki): z Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie; Muzeum Cesarskim w Wiedniu