Woronicz Jan Paweł (1757-1829)

„Prekursor muzealnictwa”, poeta, mówca, dziekan warszawskiej kapituły katedralnej, radca stanu w Radzie Stanu Księstwa Warszawskiego w 1812, w latach 1816–1829 biskup diecezjalny krakowski, arcybiskup metropolita warszawski i prymas Królestwa Polskiego w latach 1828–1829. W 1815 roku mianowany biskupem diecezjalnym krakowskim i senatorem Królestwa Polskiego.

Jan Paweł Woronicz był silnie związany z Czartoryskimi, krzewicielami romantycznej idei narodowo-wyzwoleńczej, napisał m. in. poemat Świątynia Sybilli z dedykacją dla księżnej Izabeli Czartoryskiej. Wcześniej opisał komnaty królewskie Stanisława Augusta Poniatowskiego w poemacie Na pochwałę nowourządzonych komnat Zamku Królewskiego w Warszawie, komnat, których główną ozdobę stanowiły obrazy Bacciarellego. W swojej poezji gloryfikował przeszłość Polski, jako narodu wybranego i przepowiadał odzyskanie niepodległości i jego świetlaną przyszłość.

Wkrótce po ingresie, w 1816 roku, przystąpił Woronicz do restauracji pałacu biskupiego w Krakowie, którą powierzył architektowi Szczepanowi Humbertowi. We wnętrzach, na wzór puławskiej Sybilli założonej przez Izabelę Czartoryską oraz komnat Sali Marmurowej i Rycerskiej Zamku Królewskiego w Warszawie, stworzył romantyczne „muzeum” poświęcone dziejom ojczyzny. Do wykonania malowideł zatrudnił biskup znanego krakowskiego malarza Michała Stachowicza oraz jako pomocnika Józefa Peszkę. Ściany sal I piętra skrzydła południowego pałacu zdobił cykl obrazów o tematyce historycznej, przedstawiające dzieje Krakowa i historię Polski, m. in. poczet królów. Malowidła były opatrzone licznymi cytatami z Eneidy, poematu, który był wówczas „serc polskich zwierciadłem bólu patriotycznego”.  Oprócz obrazów, w jednej z sal, zwanej „Gabinetem historycznym” znajdowały się m. in. gipsowe popiersia, miniatura pomnika Bolesława Chrobrego z kością tegoż monarchy, stolik Księcia Józefa Poniatowskiego.

Za czasów swojej świetności „Gabinet historyczny” budził ogromne emocje patriotyczne a biskup dzięki swojej działalności, uznany był za wieszcza narodowego, przywódcę patriotów polskich i bojownika o chwałę „narodowości naszej”. W 1850 roku, w czasie wielkiego pożaru Krakowa, pałac uległ znacznym zniszczeniom. Udało się uratować z pożogi m. in. relikwie pierwszego polskiego monarchy i obrazy Stachowicza

Więcej na temat Woronicza zob. m.in.

• R. Ottmann, Jan Paweł Woronicz, Kraków 1883.
• M. Porębski, Malowane dzieje, Warszawa 1962.
• tenże, Interregnum – studia z historii sztuki polskiej XIX i XX w., Warszawa 1975.
• Michał Rożek, Architektura i urządzenie wnętrz pałacu biskupiego w Krakowie (XIV-XIX w.), „Rocznik Krakowski”, t. 45, 1974, s. 19-41.
• W. Passowicz, Prekursorzy muzealnictwa – Jan Paweł Woronicz, „Krzysztofory”, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, 12, Kraków 1985, s. 13-16.
• L. Brusewicz, „Gabinet historyczny” Jana Pała Woronicza tytułem do wiecznej chwały jego imienia, [w:] Sztuka i historia, materiały Sesji SHS, Kraków, listopad 1988, Warszawa 1992, s. 261-285.

[mw]